Τον πυροβόλησαν γιατί ήτανε Ρομά;

Σήμερα το πρωί ανακοινώθηκε ότι ο 16χρονός Κώστας Φραγκούλης, Ρομά από τον καταυλισμό Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης, άφησε τελικά την τελευταία του πνοή έπειτα από πυροβολισμό στο κεφάλι κατά τη διάρκεια καταδίωξής του από μέλη της ομάδας ΔΙΑΣ. Είχε προηγουμένως διαφύγει χωρίς να πληρώσει πετρέλαιο αξίας 20 ευρώ. 

Ο θάνατος αυτός, σε λιγότερο από έναν χρόνο από πανομοιότυπο περιστατικό, αφήνει να αιωρείται αμείλικτο το ερώτημα αν η Ελληνική Αστυνομία είναι σε πόλεμο με τους πολίτες της και μάλιστα αυτούς που είναι διαφορετικοί και ευάλωτοι. 

Γιατί, το τελευταίο αυτό περιστατικό ήρθε εμφατικά να επιβεβαιώσει με τραγικό τρόπο όσα περιλαμβάνει η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ) στην τελευταία της έκθεση με θέμα «ΕΛ.ΑΣ: Ζητήματα υπέρμετρης αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας», η παρουσίαση της οποίας σε δημόσια εκδήλωση στον Δικηγορικό Σύλλογο της Αθήνας συνέπεσε θλιβερά με την ημέρα του πυροβολισμού. Εκεί διαπιστώνεται ότι το φαινόμενο της αστυνομικής αυθαιρεσίας και ατιμωρησίας «όχι μόνο δεν περιορίζεται, αλλά, αντιθέτως, μοιάζει να συντηρείται και να τροφοδοτείται, αν όχι να προωθείται σιωπηρά από την Πολιτεία. Αυτό συμβαίνει παρά τις αναρίθμητες καταγγελίες, το αποδεικτικό υλικό (βίντεο, φωτογραφίες, κ.ο.κ.), τις εκκλήσεις και τις προτάσεις θεσμών, φορέων και πολιτών (συμπεριλαμβανομένης της ΕλΕΔΑ), τις επίμονες αιτιάσεις διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών και δικαστηρίων περί δομικού προβλήματος ατιμωρησίας της αστυνομικής αυθαιρεσίας».

Η υπόθεση του τελευταίου θανάσιμου περιστατικού και μάλιστα σε βάρος συμπολίτη μας Ρομά βρίσκεται ήδη στα χέρια της ποινικής δικαιοσύνης. Στα χέρια εισαγγελέων και ποινικών δικαστών βρίσκεται και η αξιοπιστία αυτής της τελευταίας άλλωστε. Η υπόθεση  όμως είναι εξ ίσου και ζήτημα υπηρεσιακής, πειθαρχικής ευθύνης για την Ελληνική Αστυνομία. Και με δεδομένα τα συστηματικά ευρήματα από τη στάση της τα τελευταία χρόνια, στην ΕλΕΔΑ είμαστε αναγκασμένοι να αναρωτηθούμε: Θα τολμήσει η ΕΛ.ΑΣ. να ξεπλύνει το στίγμα που οι πρακτικές της έχουν δημιουργήσει; ‘Η μήπως αντίθετα θα πρόκειται για άλλη μια περίπτωση συγκάλυψης σαν αυτές που έχουν οδηγήσει τη χώρα μας σε επανειλημμένες καταδίκες στα διεθνή δικαστήρια; Είχε ρατσιστικό κίνητρο ο δράστης αστυνομικός; Ενήργησε στα πλαίσια των καθηκόντων του; Ήταν αναλογική η βία που άσκησε με αποτέλεσμα τον θάνατο του 16χρονού; Στα ερωτήματα αυτά δεν πρέπει να απαντήσει μόνο η δικαιοσύνη, αλλά και η ΕΛ.ΑΣ.

Οφείλουμε όμως να επισημάνουμε ακόμη ότι την επόμενη του θανάσιμου τραυματισμού του 16χρονου, εκδηλώθηκαν επεισόδια σε αρκετούς καταυλισμούς Ρομά ανά τη χώρα. Οι αρχές δεν λειτούργησαν κατευναστικά, αλλά πραγματοποίησαν εφόδους και επιχειρήσεις-σκούπα μέσα σε καταυλισμούς ενοχοποιώντας συλλογικά τους κατοίκους τους. Είδαμε με αφορμή τα επεισόδια να πραγματοποιούνται συλλήψεις για παράτυπες συνδέσεις ρεύματος (ενώ δεν προβλέπεται νόμιμη πρόσβαση στο ρεύμα), έως και για μη έκδοση εγγράφων ταυτότητας, ενώ είναι γνωστό ότι υπάρχουν Ρομά που δεν έχουν πρόσβαση στην έκδοση ταυτοποιητικών εγγράφων. Είδαμε επίσης για ακόμη μία φορά να εκτυλίσσεται από κυβερνητικά στελέχη μια ρητορική στοχοποίησης των Ρομά και η υπεράσπιση του δόγματος «νόμος και τάξη» ανεξαρτήτως των τραγικών αποτελεσμάτων του. Αντί να ζητήσει συγγνώμη η πολιτική ηγεσία επιχείρησε να εμφανιστεί ως το θύμα.

Στην ΕΛ.ΑΣ. ενδημεί πρόβλημα αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας. Η καταγραφή και διερεύνηση των αντίστοιχων περιστατικών είναι ιδιαιτέρα ισχνή́, ενώ φαίνεται να επικρατεί μια κουλτούρα ανοχής και ατιμωρησίας των δραστών. Το ρυθμιστικό πλαίσιο παραμένει βολικά ανεπαρκές και ασαφές εδώ και δεκαετίες. 

Η ΕλΕΔΑ ζητά και θα ζητά επίμονα: 

• Την αποτελεσματική πειθαρχική διερεύνηση των υποθέσεων αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας, ανεξάρτητη και ανεπηρέαστη από τις ανακοινώσεις και παρεμβάσεις της ηγεσίας της ΕΛ.ΑΣ. και του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.
• Τη διερεύνηση πιθανού ρατσιστικού κινήτρου από τη δικαιοσύνη στην υπόθεση του 16χρονου Ρομά, όπως και σε άλλες αντίστοιχες υποθέσεις, με βάση το άρθρο 82 Α του Ποινικού Κώδικα.
• Τη θέσπιση ειδικού πειθαρχικού παραπτώματος στο οποίο θα περιγράφει συμπεριφορές διάκρισης των οργάνων της ΕΛ.ΑΣ. έναντι μειονοτήτων, μεταναστών/τριών, προσφύγων, μελών της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, Ρομά και άλλων κοινωνικών ομάδων. Οι συμπεριφορές διάκρισης προς τις παραπάνω ομάδες είναι κοινός τόπος, ενώ, επί της ουσίας, δεν τις αρνείται ούτε η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου. Στο Π.Δ. 120/2008 κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται, ενώ αντιθέτως, προβλέπονται άλλες πολλές, ήσσονος σημασίας, συμπεριφορές. 
• Άμεση ανάγκη εκπαίδευσης όλου του προσωπικού της ΕΛ.ΑΣ., όχι μόνο των νέων αστυνομικών, σε σχέση με την καταπολέμηση των διακρίσεων. Προς τούτο θα πρέπει να αναμορφωθεί το πρόγραμμα εκπαίδευσης όλων των στελεχών της ΕΛ.ΑΣ και να συμπεριλάβει εξωτερικούς εμπειρογνώμονες και εκπαιδευτές με αντίστοιχη εμπειρία, καθώς και συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών που θα υιοθετεί τα σχετικά ευρωπαϊκά πρότυπα. 
• Την προληπτική – και όχι μόνο κατασταλτική – αστυνόμευση, μέσα από την ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης με τις επιμέρους κοινότητες – όπως των Ρομά – και τη δράση που δεν στοχοποιεί συλλογικά αλλά λειτουργεί στοχευμένη ενάντια στο έγκλημα. Επίσης, την προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης ευάλωτων και αποκλεισμένων ομάδων, και όχι την περαιτέρω στοχοποίηση και θυματοποίησή τους. 

Γιατί η αυθαίρετη και υπέρμετρη αστυνομική βία, όταν μάλιστα προσλαμβάνει μαζικές διαστάσεις, δεν αποτελεί μόνο ρήγμα στην οφειλόμενη προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών, αλλά και μια επικίνδυνη απειλή για την ίδια τη δημοκρατία. 

 

Φωτογραφία: Κώστας Τσακιτζής / parallaximag.gr