Όχι στην αυθαίρετη καταστολή! Ναι στο κράτος δικαίου!
Η απάντηση στο δίλημμα ασφάλεια ή δικαιώματα του ανθρώπου δίνει το μέτρο του νομικού πολιτισμού κάθε χώρας. Αν για να αντιμετωπισθεί η τρομοκρατία καταλυθεί το Σύνταγμα, οι φονταμενταλισμοί παντός είδους θα έχουν πετύχει το σκοπό τους. Όσοι πιστεύουν στα δικαιώματα του ανθρώπου θα πρέπει πάση θυσία να αποτρέψουν μια τέτοια προοπτική.
Αρχικά, μετά την 11ης Σεπτεμβρίου, η Ευρώπη αντέδρασε ψυχραιμότερα απ’ ό,τι η Αμερική στην πρόκληση της τρομοκρατίας. Δεν ενέδωσε στον πειρασμό ενός ευρωπαϊκού Patriot Act, ούτε βέβαια ίδρυσε το δικό της Γκουαντανάμο. Όμως, μετά τα μαζικά χτυπήματα της Μαδρίτης και το Λονδίνου και τις εκατοντάδες αθώων θυμάτων που αυτά προκάλεσαν, τόσο οι κατ’ ιδίαν κυβερνήσεις, όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έδειξαν την ίδια ψυχραιμία. Σε αρκετές περιπτώσεις πήραν μέτρα που δύσκολα εναρμονίζονταν με τις κοινές συνταγματικές τους παραδόσεις και οι πρακτικές που ακολούθησαν φάνηκαν να υποκύπτουν στο απαίσιο πρότυπο του γενικευμένου «Μεγάλου Αδελφού».
Η Ελλάδα δεν βρίσκεται στο απυρόβλητο της τρομοκρατίας. Όσο δεν εξαλείφονται τα βαθύτερα αίτια της, η χώρα μας δεν θα είναι ασφαλής. Στο μέτρο των δυνάμεων της, ωστόσο, θα πρέπει να δίνει τη μάχη με τα όπλα του κράτους δικαίου, που ο λαός της με τόσους αγώνες κατέκτησε.
Η τρομοκρατία και ο φονταμενταλισμός δεν αφήνουν αδιάφορη την ΕΕΔΑ. Ως άρνηση της ζωής, της ελευθερίας και του δικαιώματος του καθένα για αυτοκαθορισμό, απειλούν τις αρχές για τις οποίες υπάρχει και αγωνίζεται. Ωστόσο, στη μάχη κατά της τρομοκρατίας, η ΕΕΔΑ -τόσο αυτοτελώς όσο και στο πλαίσιο της Διεθνούς Ομοσπονδίας (FIDH) στην οποία ανήκει- δεν θα υποστείλει την σημαία των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
*****
Για να μην επικρατήσει η λογική της αυθαίρετης καταστολής, η ΕΕΔΑ θέλει να υπενθυμίσει ορισμένες θεμελιώδεις αρχές του δημοκρατικού κράτους δικαίου, ο σεβασμός των οποίων δεν είναι πάντοτε αυτονόητος. Αφορμή γι? αυτό στάθηκε η μεταχείριση που επιφυλάχθηκε τα τελευταία χρόνια σε άτομα που κατηγορούνταν για συμμετοχή σε τρομοκρατικές οργανώσεις στον τόπο μας, όπως η «17η Νοέμβρη» και ο «ΕΛΑ».
1. Η ΕΕΔΑ τάσσεται γενικά εναντίον των ρυθμίσεων που υιοθετούνται «εν θερμώ». Ειδικότερα, πιστεύει ότι θέσπιση ειδικών ρυθμίσεων για την αρμοδιότητα και τη σύνθεση των δικαστηρίων που επιλαμβάνονται συγκεκριμένων υποθέσεων ενέχει πάντοτε τον κίνδυνο της ευθείας ή εκ πλαγίου παραβιάσεως των αρχών της δίκαιης δίκης και του φυσικού δικαστή. Τούτο συμβαίνει ιδίως στην περίπτωση μιας ad hoc νομοθεσίας, που κατετέθη ως σχέδιο νόμου και ψηφίσθηκε σε ύποπτο χρόνο, δηλαδή ενόσω ήταν γνωστοί οι κατηγορούμενοι, στη δίκη των οποίων εν συνεχεία εφαρμόσθηκαν οι ρυθμίσεις περί περιορισμού των δικαστών και εισαγγελέων που συμμετείχαν στην κλήρωση και αποκλεισμού της ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης.
2. Σε κάθε περίπτωση, εν όψει του άρθρου 97§1 του Συντάγματος, το δικαστήριο που εκδικάζει τέτοιου είδους υποθέσεις οφείλει να μην αρνείται αβασάνιστα τον πολιτικό χαρακτήρα των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν. Η απόρριψη των σχετικών ενστάσεων, με μόνο το επιχείρημα ότι οι κρινόμενες κακουργηματικές πράξεις δεν στοιχειοθετούν προσβολή του πολιτεύματος, αλλά αδικήματα κατά της ζωής, της περιουσίας, της πολιτειακής εξουσίας ή της δημόσιας τάξης, χωρίς να εξετάζονται παράλληλα οι πολιτικές επιδιώξεις του φερόμενου ως δράστη ή/και η αναλογία μέσου προς σκοπό, παραβλέπει την ως άνω συνταγματική εγγύηση, την οποία τα Συντάγματά μας επαναλαμβάνουν συνεχώς και αδιαλείπτως από το 1844. Προσβολή του πολιτεύματος με σκοπό τη βίαιη μεταβολή του χωρίς παράλληλη ή προγενέστερη προσβολή και άλλων εννόμων αγαθών, ιδίως δε της πολιτειακής εξουσίας και της δημόσιας τάξης δεν νοείται στην ιστορική πραγματικότητα.
3. To τεκμήριο αθωότητας, το δικαίωμα σιωπής και της μη αυτοενοχοποίησης, η τήρηση των διατάξεων της Ποινικής Δικονομίας ιδίως κατά το στάδιο της αστυνομικής προανάκρισης, δεν είναι «εγγυήσεις της λιακάδας», για να εφαρμόζονται μόνον σε υποθέσεις συνηθισμένες ή στερούμενες σοβαρότητας. Ο ευλαβικός σεβασμός τους επιβάλλεται ακόμα περισσότερο σε περιπτώσεις «θύελλας», όταν ελλοχεύει ο πειρασμός επικράτησης της raison d?Etat. Η ΕΕΔΑ θεωρεί ότι το ελάχιστο που πρέπει να αναμένεται είναι η ενδελεχής εξέταση των αιτιάσεων όσον αφορά τη νομιμότητα της προδικασίας, ιδίως δε των καταγγελιών για παραβίαση των αρ. 3, 5 και 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
4. Το οικοδόμημα του φιλελεύθερου Ποινικού Δικαίου στηρίζεται στις έννοιες της ατομικής ευθύνης για συγκεκριμένα αδικήματα – πράξεις. Αναπτύχθηκε ως αντίδραση στις πρακτικές αυταρχικών ή / και ολοκληρωτικών καθεστώτων που δίωκαν το φρόνημα και τιμωρούσαν στη βάση της συλλογικής ευθύνης. Το οικοδόμημα αυτό, που υφίσταται ήδη ρωγμές με την άκριτη εισαγωγή διεθνών αντιτρομοκρατικών ρυθμίσεων, θα οδηγηθεί σε κατάρρευση αν η λογική της συλλήβδην καταδίκης επικρατήσει της νηφάλιας εκτίμησης των νόμιμων αποδεικτικών μέσων, έστω σ’ αυτές τις «ιδιαίτερες» δίκες.
Τώρα που γίνεται ημέρα με την ημέρα και πιο προφανές ότι η τρομοϋστερία είναι κακός σύμβουλος για κάθε εξουσία -τη νομοθετική, την εκτελεστική αλλά και κάθε άλλη- η ευθύνη που αναλογεί στη δικαιοσύνη είναι μεγάλη : να δώσει το στίγμα της επιστροφής στην ομαλότητα με την πλήρη εφαρμογή των θεμελιωδών αρχών του δημοκρατικού Κράτους Δικαίου.
φωτογραφία: Michael Coghlan
