Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς αιδώ. Ο φράχτης, οι μετανάστες και οι συμβολισμοί
Άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου στα ΝΕΑ
Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Χρήστος Παπουτσής χαρακτήρισε υποκριτικές τις αντιδράσεις σχετικά με την ανέγερση τείχους στον Έβρο. Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να διαφωνήσει μαζί του, κυρίως σε διεθνές επίπεδο. Η «απορριπτικά χλιαρή» υποδοχή των εξαγγελιών του από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ελάχιστα πειστική όταν δεν προωθείται κάποια αναλογική κατανομή των «μεταναστευτικών βαρών». Μοιάζουν επίσης υποκριτικές όσες χώρες, κρυπτόμενες πίσω από τη συμφωνία Δουβλίνο 2, επικρίνουν εκείνες που υφίστανται τη μεγαλύτερη πίεση ως πύλες εισόδου και αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στα ελάχιστα πρότυπα υποδοχής των παράτυπων μεταναστών. Υποθέτουμε ότι ο κ. υπουργός δεν συμπεριλαμβάνει τους φορείς προστασίας των δικαιω?άτων του ανθρώπου στους υποκριτικά αντιδρώντες. Αν ναι, ας συγχωρηθεί αυτή η λεκτική υπερβολή.
Η χώρα μας δεν βρίσκει την αλληλεγγύη που θα ανέμενε από άλλες χώρες της Ε.Ε. στην πίεση που συνεπάγεται ο μεγάλος αριθμός μεταναστών. Οσο δεν υιοθετείται μία πολιτική επιμερισμού του βάρους (burden-sharing) που ασκείται στις χώρες εισόδου και δεν αντιμετωπίζεται η μετανάστευση ως ζήτημα ευρωπαϊκό, η Ελλάδα θα είναι πολύ δύσκολο να ανταποκριθεί πλήρως στις υποχρεώσεις της. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι οι ελλειμματικές εθνικές υποδομές και διαδικασίες (που επιφέρουν τις γνωστές απαράδεκτες συνθήκες κράτησης των αλλοδαπών)
αποτελούν παγίως αντικείμενο σφοδρής κριτικής διεθνών οργάνων και η βελτίωσή τους τίθεται ως προαπαιτούμενο για να υπάρξει διεθνής υποστήριξη. Ταυτόχρονα όμως η ελλιπής διεθνής υποστήριξη έχει επανειλημμένα χρησιμοποιηθεί από τη χώρα μας ως άλλοθι για τις ελλειμματικές υποδομές και διαδικασίες. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόσφατη νομοθέτηση ειδικής αυτοτελούς Υπηρεσίας Ασύλου συνιστά επιτέλους ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα και ελπίζεται ότι δεν θα καθυστερήσει η λειτουργία της.
Προσωπική άποψη του γράφοντος είναι ότι δεν συμβαίνει το ίδιο με την εξαγγελθείσα κατασκευή αποτρεπτικού της παράτυπης μετανάστευσης τείχους -φράχτη στον Εβρο. Φοβάμαι ότι λαμβάνουμε εν γνώσει μας ένα μέτρο αναποτελεσματικό ως προς την ανάσχεση των μεγάλων μεταναστευτικών ροών αλλά αποτελεσματικό ως προς την εξατομικευμένη εξοντωτική εφαρμογή του. Οι μεγάλες ροές θα βρουν άλλους δρόμους και οι διακινητές θα βρουν τρόπο να κερδίσουν ακόμα περισσότερα χρήματα. Οι μεμονωμένοι φτωχοδιάβολοι είναι εκείνοι που θα πέσουν στα σύρματα. Και μάλιστα, ενώ διακηρύσσεται ως σκοπός του τείχους η στεγανοποίηση των χερσαίων ανατολικών συνόρων, ταυτόχρονα το υπουργείο υπόσχεται διευκόλυνση της παροχής ασύλου. Σε ποιους; Πώς επί παραδείγματι ο διωκόμενος από το καθεστώς του Ιράν θα ζητήσει άσυλο στη χώρα μας και μετά θα περάσει στην Ευρώπη; Μοιάζει άτοπη η υπουργική υπόσχεση, εκτός αν στα σχέδια του υπουργείου προβλέπεται κάποιο face control στο συρματόπλεγμα. Πώς σκέπτεται το υπουργείο να αντιμετωπίσει το ζήτημα των μεικτών ροών; Ανάμεσα στους «παράνομους μετανάστες» – όπως κακώς τους αποκαλεί συλλήβδην ο κ. υπουργός – περιλαμβάνονται πρόσφυγες, οικογένειες, ασυνόδευτοι ανήλικοι. Έχουμε αποφασίσει να καταργήσουμε την πρόσβαση στο πολιτικό άσυλο; Είμαστε διατεθειμένοι να θέσουμε σε κίνδυνο τις ζωές των πιο ευάλωτων;
Η ανέγερση του τείχους αποτελεί περισσότερο κίνηση εντυπωσιασμού παρά ουσίας. Αν ήταν ενταγμένη σε μια συνολική πολιτική, όπως υποστηρίζεται, γιατί δεν την εξήγγειλε ο προκάτοχος του νυν υπουργού; Γιατί δεν περιελήφθη σε καμιά κυβερνητική εξαγγελία; Μα προφανώς διότι καμιά συνεκτική πολιτική δεν κρύβει φράχτες σαν άσους στο μανίκι και δεν προωθεί εύκολες λύσεις σε σύνθετα προβλήματα.
Το τείχος και οι μεγαλόστομες δηλώσεις «δεν θα μείνει κανένας παράνομος» σηματοδοτούν την προσαρμογή στο δοκιμασμένο σχήμα που θέλει την ασφάλεια φάρμακο διά πάσα νόσο.
Υιοθετείται το μανιχαϊστικό τεχνητόδίλημμα «θέλουμε μια χώρα ασφαλή ή ξέφραγο αμπέλι;» για να αποσπαστεί η προφανής,αλλά απλουστευτική, απάντηση. Ετσι η έννοια της ασφάλειας συρρικνώνεται σε μια μιντιακή ασπιρίνη για τη γενικευμένη οικονομική και κοινωνική αποδιάρθρωση. Το τείχος συμβολικά περιφράσσει το τοπίο της κρίσης και όποιος προβάλλει αυτή την εικόνα σε μια κοινή γνώμη ευάλωτη και φοβισμένη προσφέρει κακές υπηρεσίες.
Προβάλλεται ως επιχείρημα ότι η χώρα ασκεί κυριαρχικό της δικαίωμα φτιάχνοντας περιφράξεις. Ποιος είπε το αντίθετο; Προφανώς η Ελλάδα δικαιούται να το κάνει. Όμως συνεπάγεται μεγάλη ηθική ήττα η κυβερνητική θεώρηση της χώρας ως οικοπέδου και του μετανάστη ως εξωτερικού εχθρού – καταπατητή. Κάτι τέτοιο δείχνει διολίσθηση προς αξίες του αμερικανικού Νότου. Το τείχος, ένα μέτρο λογικής Σάρας Πέιλιν, αποτελεί σύμβολο έκπτωσης. Θυμίζει τον μεγάλο Αλεξανδρινό: «Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη».
