Υπόμνημα σχετικά με τις ρυθμίσεις για την ιθαγένεια του υπό συζήτηση νομοσχεδίου του ΥΠΕΣ

Οι γραπτές παρατηρήσεις της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου προς τη Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης σχετικά με τις ρυθμίσεις για την ιθαγένεια του υπό συζήτηση νομοσχεδίου του Υπουργείου Εσωτερικών «Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας – Ρυθμίσεις για την απονομή Ιθαγένειας – Διατάξεις σχετικές με τις εκλογές στην Τοπική Αυτοδιοίκηση – Λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας ΥΠΕΣ». 

 

Προς τη Βουλή των Ελλήνων, Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης

Πρόεδρο κ. Αντώνιο Συρίγο

 

Αξιότιμε κύριε Πρόεδρε, Αξιότιμοι κύριοι,

 

Όπως σας ενημερώσαμε, λόγω έκτακτου κωλύματος δεν μπορέσαμε να ανταποκριθούμε στην πρόσκληση που μας απευθύνατε να παρασταθούμε κατά την ακρόαση φορέων και να αναπτύξουμε διά ζώσης τις απόψεις μας ενώπιον της Επιτροπής σας για το υπό συζήτηση νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών «Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας – Ρυθμίσεις για την απονομή Ιθαγένειας – Διατάξεις σχετικές με τις εκλογές στην Τοπική Αυτοδιοίκηση – Λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας ΥΠΕΣ». Δεδομένου ότι στην επιστολή της πρόσκλησης μας ενημερώσατε για τη δυνατότητα υποβολής γραπτών παρατηρήσεων, σας αποστέλλουμε τις ακόλουθες παρατηρήσεις που έχουμε επεξεργαστεί αναφορικά με τις ρυθμίσεις για την ιθαγένεια που περιέχονται στο νομοσχέδιο.

Θεωρούμε ότι είναι θετικές οι διατάξεις με τις οποίες:

  • Προβλέπονται εξαιρέσεις από τις συνήθεις διαδικασίες κτήσης ιθαγένειας υπέρ ευάλωτων προσώπων, ως θετικό μέτρο αντιστάθμισης ανισοτήτων (άρθρα 31 για πιστοποίηση εξειδικευμένης περίθαλψης αντί σχολικής παρακολούθησης, 32 § 3 για παράκαμψη της προσωπικής συνέντευξης, 33 § 4 για εκπροσώπηση από δικαστικό συμπαραστάτη, 37 § 2 για ορκωμοσία κατ’ οίκον).
  • Επιχειρείται, για πρώτη φορά στην ελληνική νομοθεσία, η κωδικοποίηση των διαδικασιών καθορισμού και αμφισβήτησης ιθαγένειας, οι οποίες μέχρι τώρα παρέμεναν απολύτως αρρύθμιστες (άρθρα 40-41, όπου έχουν μεταφερθεί σχεδόν αυτούσια τα αντίστοιχα σημεία παλαιότερης αναλυτικής πρότασης https://www.hlhr.gr/πρόταση-σχεδίου-νόµου-κώδικας-ελλην/ της Ένωσης).
  • Εισάγεται ειδική διαδικασία καθορισμού ιθαγένειας ανιθαγενών ρομά (άρθρο 46).
  • Καταργείται το κώλυμα διορισμού αλλογενών πολιτογραφηθέντων στο δημόσιο και στους ΟΤΑ (άρθρο 47 §§ 1-2, το οποίο πάντως καλύπτει μόνον ένα μέρος του δημοσίου τομέα καθώς δεν θίγει αντίστοιχα κωλύματα διορισμού προβλεπόμενα σε σειρά διάσπαρτων ειδικών διατάξεων).
     

Αντιθέτως εκφράζουμε τον προβληματισμό μας για τις διατάξεις με τις οποίες:

  • Η συνέντευξη ενώπιον της επιτροπής πολιτογράφησης αντικαθίσταται από εξέταση επί τη βάσει προδιαγεγραμμένων ερωτήσεων, προδημοσιευμένων μαζί με τις σωστές απαντήσεις τους (άρθρα 32 & 34). Τέτοια διαδικασία είναι επαρκής όσον αφορά τη γλώσσα, όχι όμως όσον αφορά τη διαπίστωση κοινωνικής ένταξης και συμμετοχής, καθώς ενέχει υψηλό κίνδυνο φορμαλισμού. Οι κίνδυνοι υποκειμενισμού και ανισότητας αντιμετωπίζονται κατ’ αρχήν με συστηματικές και αναλυτικές εγκυκλίους, καθώς και με εντατικό έλεγχο νομιμότητας επί των αποφάσεων των επιτροπών. Πέραν αυτού, θα ήταν εύλογο να θεσπισθεί προκαταρκτική απάντηση επί έτοιμων ερωτήσεων ως βάση για ενδεχόμενη περαιτέρω συζήτηση μεταξύ του αιτούντος και της επιτροπής προκειμένου εκείνη να σχηματίσει αιτιολογημένη άποψη για την κοινωνική ένταξη και συμμετοχή. Αντίθετα, η αποκλειστική χρήση του συστήματος έτοιμων ερωτήσεων και η απαγόρευση κάθε περαιτέρω συζήτησης, αποκλείουν τη δυνατότητα εξατομίκευσης και διόρθωσης της σχηματοποιημένης αρχικής εικόνας, είτε αυτή μπορούσε να αποβεί υπέρ του αιτούντος (αν λ.χ. από τη συζήτηση προκύψει αυξημένος βαθμός ένταξης) είτε ακόμη και σε βάρος του (αν λ.χ. η επιτυχία αποτελούσε προϊόν αποστήθισης). Αποκλείουν, επίσης, τη δυνατότητα ελέγχου νομιμότητας, διοικητικού ή και δικαστικού, κάτι που το Υπουργείο φαίνεται ατυχώς να επιδιώκει, όπως προκύπτει από παλαιότερη http://www.ypes.gr/UserFiles/f0ff9297-f516-40ff-a70e-eca84e2ec9b9/eggr38788-26072018.pdf εγκύκλιό του.
  • Διακόπτεται η διαδικασία πολιτογράφησης αιτούντων, οι οποίοι στο μεταξύ έχουν μετοικήσει στο εξωτερικό (άρθρο 35). Υπό συνθήκες οικονομικής κρίσης και με δεδομένες τις ακραίες καθυστερήσεις στη διοικητική διεκπεραίωση των διαδικασιών πολιτογράφησης χωρίς υπαιτιότητα των ενδιαφερομένων, η αποδημία για εύρεση εργασίας δεν θα έπρεπε να αποτελεί τεκμήριο εγκατάλειψης του αιτήματος ή διάρρηξης των δεσμών με την ελληνική κοινωνία. Ακόμη και αν θεωρηθεί κατ’ αρχήν εύλογη η προϋπόθεση διαρκούς παραμονής στη χώρα, η δυνατότητα εξαίρεσης κατόπιν εξατομικευμένης τεκμηρίωσης διατηρουμένων βιοτικών δεσμών δεν μπορεί να διέπεται από ανελαστικά χρονικά όρια όπως το εδώ προβλεπόμενο δεκαοκτάμηνο.
     

Τέλος, επιτρέψτε μας να διατυπώσουμε τους ακόλουθους γενικότερους προβληματισμούς:

Η διαδικασία της πολιτογράφησης, όπως άλλωστε και οι λοιπές διαδικασίες απόκτησης ιθαγένειας, πάσχει ιδίως λόγω των μεγάλων καθυστερήσεων που σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στην αδυναμία των υπηρεσιών να ανταποκριθούν στο φόρτο εργασίας, λόγω και της υποστελέχωσής τους, φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια επιτάθηκε. Η προσθήκη ορισμένων νέων διαδικασιών και διοικητικών ενεργειών με το υπό συζήτηση νομοσχέδιο, ακόμα και αν επιβάλλεται προκειμένου να θεραπευτούν συγκεκριμένα προβλήματα, ενδέχεται να επιδεινώσει έτι περαιτέρω τις χρονικές καθυστερήσεις, αν δε ληφθεί μέριμνα για τη στελέχωση των υπηρεσιών. Περαιτέρω, μια εκκρεμότητα του παρελθόντος που δεν αντιμετωπίζεται ούτε σε αυτήν τη νομοθετική πρωτοβουλία, αφορά όσους Έλληνες Μουσουλμάνους της Θράκης απώλεσαν την ιθαγένεια σε εφαρμογή του καταργηθέντος άρθρου 19 του παλιού κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας (Ν∆ 3370/1955), κατάσταση που έχει αποτελέσει αντικείμενο κριτικής από την Επιτροπή  των Ηνωµένων Εθνών για την Κατάργηση Όλων των Μορφών Φυλετικών ∆ιακρίσεων (CERD) αλλά και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισµού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI), για μη λήψη μέτρων αποκατάστασης των ατόμων αυτών. Θεωρώντας ότι οι συνθήκες έχουν εδώ και καιρό ωριμάσει για μια στάση της Ελληνικής Πολιτείας διαφορετική από τις φοβικές αντιλήψεις του παρελθόντος, εκφράζουμε την ευχή το αρμόδιο Υπουργείο να προτείνει και η Εθνική Αντιπροσωπεία να υιοθετήσει ρύθμιση που θα θεραπεύει αυτήν την εκκρεμότητα που αποτελεί κατάλοιπο προηγούμενων δεκαετιών. Τέλος, επισημαίνουμε εμφατικά την ανάγκη κωδικοποίησης της σχετικής με την Ιθαγένεια νομοθεσίας, για την οποία υπήρχε πρόβλεψη και σε προηγούμενο νόμο του Υπουργείου Εσωτερικών, πλην όμως η σχετική επιτροπή ουδέποτε συγκροτήθηκε. Ελπίζουμε συνεπώς ότι η προβλεπόμενη από το υπό συζήτηση σχέδιο νόμου επιτροπή αυτή τη φορά θα συγκροτηθεί και θα λειτουργήσει, ώστε να ενοποιηθούν σε ένα συνεκτικό κείμενο οι διάσπαρτες διατάξεις.

 

Με τιμή,

Γιάννης Φ. Ιωαννίδης

Πρόεδρος ΔΣ ΕλΕΔΑ

 

ιθαγένεια

Μέλος

Newsletter