Σύσταση σωματείου, «εθνικά θέματα» και δημοκρατικός πλουραλισμός
Αλεξάνδρα Ιωαννίδου (Σλαβολόγος, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΕΚΠΑ)
Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης (Νομικός, Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας)
Στη δίκη που έγινε στις 9 Απριλίου 2019 στο Μονομελές Πρωτοδικείο Σερρών για την ανάκληση της ίδρυσης πολιτιστικού σωματείου το διακύβευμα φαίνεται πως εντέλει δεν ήταν τόσο το αν θα συνεχίσει να υπάρχει το σωματείο «Αδελφότητα Ντόπιων Σερραίων Κύριλλος και Μεθόδιος», παρά το αν ο εισαγγελέας, ο οποίος αρχικά δεν διέκρινε κανένα κίνδυνο ή παρανομία στο καταστατικό του υπό ίδρυση σωματείου και έδωσε το 2018 την πρώτη άδεια λειτουργίας του, θα τη γλίτωνε απ’ τους «αγανακτισμένους» αντιδημοκράτες εθνικιστές της πόλης ενόψει και της συμφωνίας των Πρεσπών. Αίφνης υιοθέτησε την επιχειρηματολογία των καταγγελιών της Χρυσής Αυγής και της καθ’ όλα συμπλέουσας με αυτήν Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Μακεδονίας (ΠΟΠΣΜ), περί προσπάθειας «δημιουργίας και διεύρυνσης μιας διακριτής γλωσσικής και πολιτιστικής κοινότητας σε παραμεθόριο περιοχή». Με αυτή την πραγματικά κινδυνολογική αφετηρία η διαδικασία δεν μπορούσε παρά να εξελιχθεί σε δίκη προθέσεων. Μάταια οι ιδρυτές του συλλόγου αντέταξαν πως «Ο έλεγχος της συμφωνίας του σκοπού του υπό σύσταση σωματείου με το νόμο, την ηθική και τη δημόσια τάξη γίνεται με βάση τις διατάξεις του υπό έγκριση καταστατικού και όχι τις υποτιθέμενες ή υποκρυπτόμενες ή εξυπακουόμενες προθέσεις των ιδρυτών». Η ακροαματική διαδικασία χαρακτηρίστηκε από συνωμοσιολογικό και κινδυνολογικό ύφος, ενώ ως βασικός στόχος της εισαγγελέως αναδείχθηκε η προσπάθεια απόδειξης ότι ο όρος «ντόπιος» και «ντόπια/ντόπικα» για τη γλώσσα αναφέρεται αυστηρά και μόνο στους γηγενείς και στην ελληνοφωνία, χωρίς καμία αναφορά σε σλαβικά ιδιώματα, διαλέκτους ή γλώσσα, επομένως η δικαστική λειτουργός που είχε εγκρίνει το καταστατικό στις αρχές του 2018 παραπλανήθηκε, οπότε και η άδεια του σωματείου πρέπει να ανακληθεί. Η διαδικασία ήταν και για τους μάρτυρες υπέρ του σωματείου οδυνηρή μέσα από λεκτικές επιθέσεις και ειρωνείες, πρωτοστατούντος του προέδρου του δικηγορικού συλλόγου Σερρών που παρενέβη υποστηρικτικά προς την πρόταση ανακοπής του εισαγγελέα. Πολλά από τα ερωτήματα ήταν από δικονομικής άποψης προβληματικά, αφού ήταν υποθετικά: «Τι θα έλεγε ένας Γερμανός, αν διάβαζε το καταστατικό του συλλόγου;» «Ποια γλώσσα θα σας έλεγε ότι μιλάει ένας ντόπιος Σερραίος, αν τον ρωτούσατε τι μιλάει;» κλπ. Οι καταθέσεις των μαρτύρων που κατέθεσαν κατά του σωματείου ήταν κινδυνολογικές εικασίες πως «κάτι κρύβεται πίσω απ’ όλα αυτά», «τώρα μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών άνοιξαν οι ασκοί του Αιόλου» αλλά και ψευδείς βεβαιότητες ότι τάχα ο όρος «ντόπιος» δεν περιγράφει τους Σλαβόφωνους συντοπίτες τους. Εν τέλει το νομικό επιχείρημα των παρεμβαινόντων κατά του σωματείου ήταν ότι η άρση της έγκρισης λειτουργίας του σωματείου θα πρέπει να γίνει ως προληπτικό μέτρο (κάτι που δεν είναι σύννομο) ή ότι η χρήση του όρου «Ντόπιοι» αποτελεί ενέργεια που αντίκειται στη δημόσια τάξη (κάτι που δύσκολα μπορεί να τεκμηριωθεί σύμφωνα με την πάγια νομολογία του ΕΔΔΑ).
Τι συμβαίνει; Η δικαστική περιπέτεια του σωματείου «Αδελφότητα Ντόπιων Σερραίων Κύριλλος και Μεθόδιος» (9/4/2019) αναδεικνύει για άλλη μια φορά την αδυναμία των αρχών και της ελληνικής κοινωνίας να αναγνωρίσει την πραγματικότητα. Ότι δηλαδή υπάρχουν συμπολίτες μας που μιλάνε μια γλώσσα η οποία έχει χαρακτηριστεί από το ελληνικό κράτος «μακεδονική» (απογραφή πληθυσμού 1920), «μακεδονοσλαβική» (1928), ή «σλαυική» (1940 και 1951), που αναφέρεται συχνά ως βουλγαρική («βουργάρικα» από πολλούς), αλλά κυρίως -και από όλους- με τον ουδέτερο όρο «ντόπι(κ)α». Η ανακοπή που άσκησε η Εισαγγελέας Σερρών κατά της απόφασης αναγνώρισης του σωματείου, και η ατυχής στάση του δικηγορικού συλλόγου που συντάχθηκε με το πλευρό της ένστασης του ΧΑυγίτη μας βάζει σε τροχιές επικίνδυνες: ο φόβος διαλύει ζωές, άνθρωποι υπογράφουν δηλώσεις, οικογένειες διχάζονται. Φόβος και ψέματα διαρρηγνύουν την κοινωνική ειρήνη αλλά και υπονομεύουν την υποχρέωση για σεβασμό κάθε μορφής ετερότητας. Κάθε όρος που περιγράφει τους Σλαβόφωνους είναι πλέον απαγορευμένος, ακόμα και το «ντόπιος». Ένας Δούρειος Ίππος που εξωτερικά δείχνει υπερασπιστής της εθνικής τάξης και της νομιμοφροσύνης καταχράται συστηματικά το δίκαιο και κάθε ηθική αρχή διακινώντας με ευκολία ψέματα και απειλές, υποβάλλει εύκολες απαντήσεις στα ερωτήματα: υπάρχει κρυφή ατζέντα του σωματείου; Ποιος το χρηματοδοτεί; Ποιοι κρύβονται από πίσω; Ο Δούρειος Ίππος που κινητοποιείται από πελατειακές σχέσεις πασχίζει να υπερασπιστεί το μονοπώλιο της εθνικής ορθότητας. Το μόνο που επιτυγχάνουν όσοι τον υπηρετούν είναι να καταφέρνουν ένα ακόμα πλήγμα στον δημοκρατικό πλουραλισμό. Δηλαδή στο καταστατικό στοιχείο της ελληνικότητάς μας, με όρους πολιτειακής ταυτότητας.
Το ευτράπελο και κωμικοτραγικό της υπόθεσης φάνηκε την επομένη της δίκης κιόλας: έκπληκτοι από τη δυσφημιστική και διαστρεβλωτική δημοσιότητα που έδωσαν στη δίκη οι εφημερίδες «Το πρώτο Θέμα» και η «Εστία» και ραδιοσταθμοί των Σερρών και της Θεσσαλονίκης, ανασύραμε από το διαδίκτυο βίντεο στο οποίο ο πρώην πρόεδρος της ΠΟΠΣΜ, εκείνος που εκκίνησε και τη διαδικασία μαζί με τον ΧΑυγίτη βουλευτή, στην ιδρυτική σύσκεψη της ομοσπονδίας εξηγεί το αυτονόητο και το σε όλους γνωστό στη Βόρεια Ελλάδα: ότι, δηλαδή, με τον όρο «ντόπιος»/«ντόπικα» περιγράφεται ο ντόπιος σλαβόφωνος Μακεδόνας, σε αντιδιαστολή προς άλλες πολιτιστικές/γλωσσικές ομάδες όπως οι Πόντιοι ή οι Βλάχοι ή οι ελληνόφωνοι γηγενείς.
Τώρα πια, το μόνο που ελπίζουμε είναι να μην επαναληφθεί η έκθεση της χώρας σε διεθνές επίπεδο, όπως είχε γίνει με την καταδίκη της Ελλάδος από το ΕΔΔΑ ως προς τις υποθέσεις «Σιδηρόπουλος και άλλοι» και «Στέγη Μακεδονικού Πολιτισμού», το 1998 και το 2015 αντίστοιχα. Θα ήταν πραγματικά κρίμα. Μεγαλύτερο κρίμα, τετελεσμένο ήδη, είναι ότι με όχημα έναν ψευδεπίγραφο «πατριωτισμό» οι πλειοδοτούντες στην εθνική ορθότητα και εν όψει εκλογών καταρρακώνουν την η αρχή της ισότητας και του πλουραλισμού, δηλαδή την δημοκρατία μας. Θα αναλάβει άραγε επιτυχώς, αυτή τη φορά, η Δικαιοσύνη να βάλει τα πράγματα στη θέση τους;
16.4.2019
