Καμιά χαρά στην «παιδική χαρά» του Αγίου Παντελεήμονα

Who is the boss?
της Κλειώς Παπαπαντολέων*

Το 1954 εκδόθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών η ιστορική απόφαση Brown v. Board of Education, η οποία αποτέλεσε τομή για το ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων στη χώρα. Η απόφαση αυτή έκρινε ότι οι νόμοι που θέσπιζαν χωριστά δημόσια σχολεία για λευκούς και μαύρους ήταν αντισυνταγματικοί, καθώς η ίδια η ύπαρξη των χωριστών σχολείων παραβίαζε την αρχή της ισότητας, ανατρέποντας έτσι το περίφημο δόγμα «χωριστά αλλά ίσοι» (separate but equal) που κυριαρχούσε ήδη από το 1896.[1]

Η εφαρμογή της απόφασης αυτής, κυρίως στις νότιες Πολιτείες των ΗΠΑ, ήταν ιδιαίτερα δυσχερής και ουσιαστικά επιτεύχθηκε πλήρως μετά από χρόνια, καθώς υπήρξαν έντονες κοινωνικές αντιδράσεις υποστηριζόμενες από πολιτειακούς παράγοντες. Στην περίπτωση της Βιρτζίνια οι αρχές προέκριναν το κλείσιμο των σχολείων, προκειμένου να αποφευχθεί η «ανίερη» συνεύρεση λευκών και μαύρων, ενώ στο Άρκανσο, ο τοπικός κυβερνήτης κάλεσε την Εθνική Πολιτοφυλακή να παρεμποδίσει την είσοδο μαύρων παιδιών στα έως τότε λευκά –και βεβαίως– αμόλυντα σχολεία. Η απάντηση του τότε Προέδρου των ΗΠΑ Ντ. Αϊζενχάουερ ήταν να στείλει τον στρατό, όχι για να συνδράμει την Εθνική Πολιτοφυλακή, αλλά για να διασφαλίσει ότι τα έγχρωμα παιδιά δεν θα παρεμποδιστούν κατά την είσοδό τους και το σχολείο θα λειτουργήσει απρόσκοπτα ως οφείλει. Η κινητοποίηση του μηχανισμού καταστολής για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των μαύρων και την εμπέδωση της ισότητας στην πράξη φαντάζει, ακόμα και σήμερα, σχεδόν ανεκδοτολογική.

Θυμήθηκα αυτό το κομμάτι της αμερικανικής δικαστικής, πολιτικής και συνταγματικής ιστορίας περνώντας την Κυριακή των εκλογών από την «παιδική χαρά» του Αγίου Παντελεήμονα — όποιος έχει δει τη θλιβερή εικόνα αυτού του μη-τόπου αντιλαμβάνεται τα εισαγωγικά. Η Χρυσή Αυγή, πριν λίγα χρόνια, αποφάσισε να κλείσει την παιδική χαρά, να την κλειδώσει, όχι συμβολικά και προσωρινά, αλλά πραγματικά και επί χρόνια, για να περάσει το δικό της πολιτικό μήνυμα: οι μετανάστες και τα παιδιά τους, δηλαδή οι δικοί μας «νέγροι», δεν χωράνε στην πατρίδα μας, δεν χωράνε στη γειτονιά μας, δεν έχουν δικαίωμα στη χαρά. Έτσι έπραξε η Χρυσή Αυγή.

Το εντυπωσιακό είναι ότι κανένας πολιτειακός παράγοντας δεν έκανε τίποτα διαφορετικό, εκχωρώντας κατ’ ουσίαν την αρμοδιότητα στη Χρυσή Αυγή να προβαίνει σε υλικές πράξεις και ενέργειες που ανήκουν αποκλειστικά στη δημοτική αρχή. Ως εκ τούτου, η νίκη που κατήγαγε η οργάνωση ήταν διπλή: όχι μόνο η παιδική χαρά έκλεισε, ακυρώνοντας βίαια την πρόσβαση σε όλα τα παιδάκια αδιακρίτως, αλλά και η Πολιτεία –διά της αδράνειας και της ανοχής– αναγνώρισε στην οργάνωση ότι μπορεί να δρα ως πολιτειακή Αρχή. Της αναγνώρισε δηλαδή μια ιδιότυπη αυθεντία, η οποία εξακολουθεί να παράγει αποτελέσματα για όσο χρονικό διάστημα η παιδική χαρά παραμένει κλειστή. Ως εκ τούτου, τον ολοφυρμό για τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής στον δήμο της Αθήνας, και ιδίως στην περιοχή του Αγ. Παντελεήμονα, με δυσκολία τον αντιλαμβάνομαι: η Χρυσή Αυγή δεν είναι φυσικό φαινόμενο. Είναι πολιτικό φαινόμενο, και στην πολιτική για να κάτσει κάποιος σε μια καρέκλα κάποιος άλλος πρέπει να σηκωθεί. Στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές πανηγυρικά άδειασαν τη θέση τους, αυτοβούλως, τόσο ο κ. Σπηλιωτόπουλος ζητώντας την αναίρεση του δικαιώματος θρησκευτικής ελευθερίας για τους μουσουλμάνους κατοίκους της Αθήνας, όσο και ο κ. Κακλαμάνης –επί των ημερών του οποίου άλλωστε σφραγίστηκε η παιδική χαρά– στοιχιζόμενος πίσω από τη Χρυσή Αυγή, όταν ο δήμος επιχείρησε –και απέτυχε– να προβεί σε εργασίες κατασκευής νέας παιδικής χαράς στον Αγ. Παντελέημονα πριν ένα μήνα.

«Ο Δήμος Αθηναίων έχει αποδείξει ότι δεν υποκύπτει στη λογική της βίας» ανέφερε σχετικά ο κ. Καμίνης. Δυστυχώς, η πραγματικότητα λέει άλλα: ο Αγ. Παντελεήμονας και η ευρύτερη περιοχή, εδώ και χρόνια, αποτελεί μια νησίδα εντός και εκτός κράτους δικαίου, εντός και εκτός νομιμότητας, όπου η ασφάλεια και η απόλαυση δημόσιων αγαθών είναι προνόμιο κάποιων και όχι όλων. Όμως η ασφάλεια είναι το σύστοιχο των δικαιωμάτων, όχι της σωματικής ρώμης του μπράβου ούτε της επιλεκτικής κρατικής καταστολής. Και επισημαίνω το «επιλεκτικής», γιατί ο κ. Δένδιας δεν είναι προφανώς Αϊζενχάουερ. Φυλάει τις δυνάμεις των σωμάτων του για κάποια μόνο σώματα, αυτά που η στρατηγική, η πολιτική και η ιδεολογική του σκευή θεωρεί εχθρικά. Άλλωστε, και αυτή η παιδική χαρά, εκεί που είναι, δεν είναι δα κάποια επένδυση για να διαφυλαχθεί. Είναι ένας τόπος των φτωχών, των λαϊκών. Και δεν είναι εποχή για «λαϊκισμούς»…

Η παιδική χαρά του Αγ. Παντελεήμονα είναι τόπος ελάχιστος, αλλά φέρει φορτίο τεράστιο, πολιτικό και συμβολικό. Οφείλει να μαθαίνει κανείς από τους αντιπάλους του. Αν εκείνοι μεταφέρουν τη μάχη στην παιδική χαρά, κάτι ξέρουν. Ως γνωστόν, όποιος παίρνει τους αντιπάλους του αψήφιστα, είναι βέβαιο ότι θα γίνει λεία τους.[2] Το γήπεδο είναι λοιπόν η παιδική χαρά. Μείζον γήπεδο.

Ο δεύτερος γύρος των δημοτικών εκλογών στην Αθήνα είχε ανέλπιστους πολιτικούς αντιπάλους, πρωτοφανείς για τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της πόλης. Το άνοιγμα της παιδικής χαράς αποτελεί, αναπότρεπτα, εμβληματικό καθήκον για την επόμενη μέρα: Πρωτίστως της δημοτικής αρχής βέβαια, καθώς αυτή οφείλει να ανοίξει και να διασφαλίσει τη λειτουργία της παιδικής χαράς· αλλά και της μείζονος αντιπολίτευσης, η οποία πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί, όχι για να καταγγείλει το κλείσιμο, αλλά για να συντείνει στο άνοιγμα.

Τα δάκρυα για την άνοδο της ακροδεξιάς είναι μάταια, αν όχι υποκριτικά, όσο υπάρχει το λουκέτο. Ο Αϊζενχάουερ τη δεκαετία του 1950 απέδειξε ποιος όριζε τους κανόνες σε θεμελιακά ζητήματα ισονομίας στις ΗΠΑ. Εξήντα χρόνια μετά, αυτό είναι εντέλει το ερώτημα στην Αθήνα: Who is the boss?

*Η Κλειώ Παπαπαντολέων είναι δικηγόρος, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα δικαιώματα του Ανθρώπου.

[1]Το δόγμα αυτό καθιερώθηκε με την επίσης ιστορική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ Plessy v. Ferguson. Για περισσότερα, βλ. Race and Representation: Affirmative Action, επιμ. Robert Post & Michael Rogin, Zone Books, Νέα Υόρκη 1998.

[2] Sun Tzu, Η τέχνη του πολέμου, μτφρ. Έφη Καλλιφατίδου, Οξύ, 2008.

άρθρο στα “Ενθέματα”

 

 

Μέλος

Newsletter