Θρησκευτική ελευθερία για παιδιά; Ελέησον ημάς…

Άρθρο του Αλέξανδρου Σακελλαρίου στο tvxs.gr

Πριν από λίγες μόλις ημέρες συμπληρώθηκαν 25 χρόνια από τη διεθνή σύμβαση των δικαιωμάτων του παιδιού, την οποία έχουν υπογράψει πολλές χώρες ανά τον κόσμο, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα. Ένα από τα θέματα, το οποίο αναφέρεται στην εν λόγω σύμβαση αφορά στην ελευθερία έκφρασης, συνείδησης και θρησκείας του παιδιού. Μας ενδιαφέρουν, δήθεν, τα δικαιώματα του παιδιού, τιμούμε και γιορτάζουμε τις διάφορες επετείους για το παιδί, αλλά όταν φτάνουμε στο ζήτημα της θρησκείας (και όχι μόνο) εμείς οι μεγάλοι επιβάλλουμε τις ιδεοληψίες και τις πεποιθήσεις μας στα παιδιά. Σύμφωνα, λοιπόν, με τη σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού, άρθρο 14, παρ. 1, τα συμβαλλόμενα κράτη σέβονται το δικαίωμα του παιδιού για ελευθερία της σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. Προλαβαίνοτας όσους προτρέξουν, θα αναφέρω και την επόμενη παράγραφο στην οποία δηλώνεται ότι τα συμβαλλόμενα κράτη σέβονται το δικαίωμα και το καθήκον των γονέων […] να καθοδηγούν το παιδί στην άσκηση του παραπάνω δικαιώματος κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στην ανάπτυξη των ικανοτήτων του. Τονίζω ότι η παράγραφος αναφέρει να το καθοδηγούν. Πουθενά δεν αναγράφει να το υποχρεώνουν ή να του επιβάλλουν τις απόψεις τους.

Και εδώ τίθεται το πρώτο ζήτημα στο οποίο θέλω να αναφερθώ. Αποτελεί ή όχι η βάφτιση μια μορφή καταπάτησης αυτού του δικαιώματος της ελευθερίας της θρησκείας του παιδιού; Γνωρίζω ότι πολλοί θα φρικιούν στην εκφορά αυτού του είδους της απορίας, όμως, το ερώτημα παραμένει: Σέβεται η βάφτιση την ελευθερία της θρησκείας και της συνείδησης του παιδιού; Δεν αποτελεί άραγε μια άνωθεν επιβολή εκ μέρους των γονέων των δικών τους προσωπικών και άρα ναρκισσιστικών αντιλήψεων περί της μοναδικής θρησκείας και της αλήθειάς της; Στο επιχείρημα ότι όταν μεγαλώσει και ενηλικιωθεί το παιδί, τότε μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, θα απαντήσω ότι,αν ισχύει αυτό,τότε η βάφτιση δεν έχει καμία απολύτως αξία και αποτελεί απλώς αυταρχική επιβολή, ξεκάθαρη άσκηση εξουσίας. Κατά συνέπεια, ο δήθεν σεβασμός στην ελευθερία της θρησκείας του παιδιού αποτελεί κενό γράμμα και κατ’ ουσίαν η θρησκεία του παιδιού ταυτίζεται με τη θρησκευτική ταυτότητα των γονέων. Θεωρώ ότι η ελληνική κοινωνία είναι αρκετά ανώριμη, η εκκλησία ακόμα περισσότερο, να συζητήσει το θέμα της βάφτισης και βέβαια με τη βάφτιση εννοώ τον νηπιοβαπτισμό.

Το δεύτερο θέμα έχει να κάνει με την πρωινή προσευχή. Περνώντας νωρίς το πρωί από κάποιο σχολείο της Αθήνας ακούω τη βαριεστημένη και αγουροξυπνημένη φωνή ενός μικρού κοριτσιού να λέει την πρωινή προσευχή: «Άγιος ο θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς». Αυτό που αναρωτιέται κανείς αμέσως είναι εάν άραγε το μικρό παιδί αντιλαμβάνεται τι λέει, ποιος είναι δηλαδή αυτός ο άγιος ισχυρός, ο άγιος αθάνατος και κυρίως αναρωτιέται, γιατί στις οκτώ το πρωί ένα μικρό παιδάκι ζητάει έλεος; Προφανώς, διότι έχει γεννηθεί με το προπατορικό αμάρτημα και είναι εκ φύσεως αμαρτωλό. Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, και πάλι ποια θρησκευτική ελευθερία του παιδιού σεβόμαστε, όταν επιβάλλουμε την πρωινή προσευχή σε μικρά παιδιά, που συνήθως δεν κατανοούν για ποιο λόγο προσεύχονται, για να μην αναφέρουμε την ενστάλλαξη της αμαρτίας στα παιδικά μυαλά, έστω και ασυνείδητα, αμαρτίας που ζητάει την ελεημοσύνη. Υπάρχει, όμως, και κάτι ειρωνικό στην όλη ιστορία της προσευχής – αλλά και της διδασκαλίας των θρησκευτικών στο σχολείο – που δεν γνωρίζω πόσοι το έχουν παρατηρήσει. Η τελετουργία της προσευχής, όπως και τα θρησκευτικά, αρχίζουν από μια ηλικία κι έπειτα, συνήθως από το δημοτικό, αλλά απουσιάζουν από τους βρεφικούς σταθμούς για παράδειγμα. Με αυτόν τον τρόπο τα βρέφη και τα παιδιά που πηγαίνουν σε βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς είναι σαν να διαβιούν σε μια κοσμική χώρα με ένα ουδετερόθρησκο σχολείο, αν και τα περισσότερα έχουν βαφτιστεί. Γιατί άραγε; Δεν μας ενδιαφέρει η θρησκευτική γαλούχηση των μικρότερων ηλικιών, εξ απαλών ονύχων; Προφανώς, είναι πρακτικά αδύνατο να κάνουν προσευχή τα βρέφη. Ίσως, επίσης, να θεωρείται ότι μέχρι να πάει στο δημοτικό σχολείο το παιδί, τη θρησκευτική ανατροφή την έχουν αναλάβει οι γονείς. Αλλά τότε, γιατί εν συνεχεία την αναλαμβάνει το σχολείο και μάλιστα το δημόσιο; Γιατί μετατίθεται στο κράτος η ευθύνη διαμόρφωσης θρησκευτικής συνείδησης του παιδιού; Από μια άλλη σκοπιά, πάντως, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί και μια θετική παράμετρος, προσευχή και θρησκευτικά δεν υπάρχουν μέχρι κάποια ηλικία.

Το ζήτημα της θρησκευτικής ελευθερίας των παιδιών είναι ιδιαίτερο και κεφαλαιώδες και εδώ προσπάθησα να θίξω δύο μόνο σημεία, ένα που αφορά στην ιδιωτική κυρίως σφαίρα (βάφτιση) και ένα στη δημόσια (προσευχή), αν και συνήθως δημόσιο και ιδιωτικό συνδέονται. Το γεγονός είναι ότι η θρησκευτική ελευθερία στην Ελλάδα αντιμετωπίζει συχνά προβλήματα στην εφαρμογή της για τους ενήλικες, άρα για τα παιδιά ανήκει μάλλον στη σφαίρα της επιστημονικής ή καλύτερα της παιδικής φαντασίας. Το κύριο πρόβλημα είναι ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε μάθει να διαχωρίζουμε μέσα μας τον πιστό από τον πολίτη, ενώ συνήθως είμαστε πρώτα πιστοί και μετά πολίτες. Έπεται το γεγονός ότι δεν αγγίζουμε θέματα –ταμπού, όπως ο νομικός χωρισμός της Εκκλησίας από το κράτος, αλλά και άρθρα, όπως το περίφημο 16 του Συντάγματος, το οποίο λόγω του θέματος των δημοσίων πανεπιστημίων δεν θίγεται ακόμα και από αριστερές ομάδες και κόμματα ως προς το θέμα της ανάπτυξης της θρησκευτικής συνείδησης των παιδιών. Εκείνο το οποίο επιθυμώ να τονίσω είναι ότι δεν γίνεται να είμαστε πρώτα πιστοί και μετά πολίτες. Κάποτε πρέπει να επιλέξουμε: ή θα είμαστε με τον πολιτικό φιλελευθερισμό και θα υπογράφουμε συμβάσεις και διακηρύξεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και θα τις τηρούμε ή θα διατηρούμε τη θρησκεία ως ρυθμιστή των πολτικών μας σχέσεων και δικαιωμάτων. Ή παπάς, παπάς, ή ζευγάς ζευγάς. Και τα δύο δεν γίνεται. Ας σημειωθεί τέλος, ότι στο πρόσφατο προσχέδιο της Γενικής Γραμματείας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που δόθηκε προς διαβούλευση δεν γίνεται καμία αναφορά στο θέμα της θρησκευτικής ελευθερίας στα σχολεία. Προς το παρόν, λοιπόν, το συμπέρασμα θα μπορούσε να είναι ότι οι μεγάλοι εξακολουθούν να επιβάλλουν τις πεποιθήσεις τους στα παιδιά, ως προς δε την ελευθερία της θρησκείας και της συνείδησης στα παιδιά το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι…ελέησον ημάς.

* Ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου είναι Δρ. Κοινωνιολογίας, μετα-διδακτορικός ερευνητής του Παντείου Πανεπιστημίου και αναπλ. μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Αναδημοσίευση από Tvxs

 

Μέλος

Newsletter