Δημόσια πρόσωπα και ιδιωτική ζωή
Του Βαγγέλη Μάλλιου*
Με αφορμή τη συζήτηση που γίνεται για ένα βίντεο που κατέχει ο κ. Μ. Τριανταφυλλόπουλος με προσωπικές στιγμές πολιτικού, επανέρχεται ένα παλιό ερώτημα: Επιτρέπεται ένας δημοσιογράφος να δημοσιοποιήσει προσωπικές στιγμές ενός δημόσιου προσώπου; Τα τελευταία 15 χρόνια, με αφορμή κρυφές κάμερες ή άλλες αποκαλύψεις που γίνονται εν ονόματι, δήθεν, της ανάγκης του κοινού για πληροφόρηση, οι αποφάσεις ευρωπαϊκών και ελληνικών δικαστηρίων έχουν θέσει σειρά κανόνων. Ας τους επαναλάβουμε, πρωτίστως για τον κ. Τριανταφυλλόπουλο. Εξάλλου, ο ίδιος μετείχε, ως δημοσιογράφος, σε ορισμένες από τις υποθέσεις αυτές.
Πρώτον, οι προσωπικές, πόσο μάλλον ερωτικές, στιγμές ενός προσώπου ανήκουν στη «σφαίρα της ιδιωτικότητάς του»: στον χώρο δηλαδή της οικειότητας και της άνεσης του καθενός, στον οποίο δεν δικαιούται να εισβάλει κανένας. Δεύτερον, η αξίωση του κοινού για ενημέρωση δεν μπορεί να φτάνει μέχρι του σημείου να απαιτεί να λαμβάνει αυτό γνώση ευαίσθητων δεδομένων, η οποία έχει αποτέλεσμα τον εξευτελισμό, τη διαπόμπευση και εντέλει την προσβολή της αξίας του ανθρώπου.
Ετσι, σε υπόθεση γνωστού τραγουδιστή, το Συμβούλιο Επικρατείας είπε με εμφαντικό τρόπο τα ακόλουθα: «Η ελευθερία της έκφρασης και διάδοσης στοχασμών, όπως και η ελευθερία του πληροφορείν και του πληροφορείσθαι […], δεν περιλαμβάνει και την ελευθερία διάδοσης πληροφοριών που ανάγονται στην απαραβίαστη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής των προσώπων, στον πυρήνα της οποίας ανήκει προδήλως και η ερωτική τους ζωή. Στον ιδιωτικό αυτόν πυρήνα, στον βαθμό που τα στοιχεία που τον συνθέτουν δεν δημοσιοποιούνται οικειοθελώς, ουδείς (ούτε δημόσια Αρχή, ούτε ιδιώτης) επιτρέπεται να διεισδύσει» (ΣτΕ 3545/2002).
Τι γίνεται, όμως, όταν πρόκειται για δημόσια πρόσωπα και μάλιστα πολιτικούς; Δεν δικαιούται να δει και να μάθει το κοινό; Η απάντηση είναι κατ’ αρχήν πάλι αρνητική. Και τούτο, διότι οι απόκρυφες στιγμές της ερωτικής ζωής ενός πολιτικού, όσο «πικάντικες», «προκλητικές» ή «αποκλίνουσες» και αν είναι, δεν ενδιαφέρουν για την αποκατάσταση της «ιστορικής αλήθειας» ούτε βεβαίως επηρεάζουν την ικανότητα του συγκεκριμένου να ασκήσει πολιτική.
Τούτο έχει ήδη από καιρό κρίνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (υποθέσεις Plon και Καρολίνα του Μονακό) και το έχει επιβεβαιώσει το ελληνικό Συμβούλιο της Επικρατείας. Πράγματι, και τα δημόσια πρόσωπα έχουν δικαίωμα προστασίας και σεβασμού της ιδιωτικής τους ζωής σε τέτοιο βαθμό ώστε να διασφαλίζεται και σ’ αυτά μια σφαίρα «ιδιωτικότητας». Πολύ περισσότερο, μάλιστα, όταν η διείσδυση στις προσωπικές αυτές στιγμές γίνεται με αξιόποινες πράξεις, δηλαδή με μέσα που ελήφθησαν χωρίς τη γνώση και τη συναίνεση των συγκεκριμένων προσώπων. Τούτο έκρινε ήδη από το 2005 το Συμβούλιο Επικρατείας δικαιώνοντας πρώην δήμαρχο, η ερωτική ζωή του οποίου εν αγνοία του βιντεοσκοπήθηκε και εν συνεχεία δημοσιοποιήθηκε στο πανελλήνιο (ΣτΕ 3922/2005).
Στον κανόνα αυτό της μη δημοσιοποίησης των ερωτικών στιγμών ενός δημόσιου προσώπου (όπως προφανώς είναι ένας πολιτικός) δικαιολογείται μόνο μία εξαίρεση: πρόκειται για τις στιγμές εκείνες που η δημόσια συμπεριφορά του προσώπου αυτού είναι αντιφατική σε σχέση με όσα κάνει ο ίδιος στις ιδιωτικές του στιγμές. Με άλλα λόγια, όταν υπάρχει προφανής αντινομία μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. Ετσι, για παράδειγμα, ένας πολιτικός που δεν σταματά να καταγγέλλει δημοσίως την «καταβαράθρωση των ηθών» της σημερινής νεολαίας και την ίδια στιγμή διοργανώνει ερωτικά «όργια» παρουσιάζει μια κραυγαλέα αντινομία ανάμεσα στον δημόσιο λόγο και στην ιδιωτική εικόνα που θέλει ο ίδιος να φαίνεται για τον εαυτό του.
Συνοψίζοντας: Στις δικαιοκρατούμενες χώρες είναι ανεπίτρεπτη η διαπόμπευση οποιουδήποτε ανθρώπου. Εντέλει, καμία απολύτως σκοπιμότητα και κανένα «δημοσιογραφικό ενδιαφέρον» δεν δικαιολογεί την προβολή του επίμαχου βίντεο που ισχυρίζεται ότι διαθέτει ο κ. Τριανταφυλλόπουλος!
*ο Βαγγέλης Μάλλιος είναι δικηγόρος, γ.γ. της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
άρθρο στην Εφημερίδα των Συντακτών
φωτογραφία: Nic McPhee
