Δεν τραβήξαμε τόσα για να βρεθούμε πίσω από κάγκελα

Άρθρο της Λίνας Γιάνναρου στην Καθημερινή

Σε άθλια παραπήγματα διάσπαρτα στα σύνορα της χώρας, εκατοντάδες άνθρωποι ονειρεύονται την… Αγγλία.

Τμήμα Συνοριακής Φύλαξης Φερών Εβρου: Γραμματέας: «Τι να τις κάνουν τις οδοντόβουρτσες; Είχαν και στο Πακιστάν;». Αστυνομικός: «Ερχονται εδώ και πρέπει να τους μάθουμε την Ευρώπη και τον πολιτισμό».

Ο ελληνικός πολιτισμός έχει φτάσει στα πέρατα του κόσμου, μα στα σύνορα της χώρας μας μοιάζει να ξεφτίζει όπως το παλιό χαλί στις άκρες του. Είναι εκεί που το κράτος για χρόνια «κρύβει» το υπ΄ αριθμόν ένα κοινωνικό πρόβλημα της χώρας -το μεταναστευτικό. Ως γνωστόν όμως, δεν χρειάζεται παρά κάποιος να τραβήξει μια κλωστή για να ξηλωθεί το κάλυμμα… Στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου, ομάδα της Ελληνικής Ενωσης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) από τη Θεσσαλονίκη ταξίδεψαν στην άκρη της χώρας, προκειμένου να επισκεφτούν τα Κέντρα Κράτησης των παράνομα εισερχομένων μεταναστών του Εβρου και της Ροδόπης. Οσα είδαν, όσα άκουσαν και κατέγραψαν, προκαλούν οργή -εν έτει 2010- σε παραπήγματα διάσπαρτα στα σύνορα της χώρας, εκατοντάδες άνθρωποι ζουν εφιάλτη.

Ως γνωστόν, όποιος εισέρχεται στη χώρα μας με μη νόμιμες διαδικασίες συλλαμβάνεται και οδηγείται στους Ειδικούς Χώρους Παραμονής Αλλοδαπών, όπου θα παραμείνει για 2 έως 5 μήνες. Οι κρατούμενοι χωρίζονται στους απελάσιμους, δηλαδή τους Τούρκους και τους Αλβανούς, τους μη απελάσιμους, δηλαδή όσους προέρχονται από εμπόλεμες ζώνες (Ιράκ, Αφγανιστάν κλπ.), και τους αιτούντες άσυλο. Ελάχιστοι καταθέτουν αίτηση για άσυλο γιατί αυτό σημαίνει μεγαλύτερο χρόνο κράτησης – άλλωστε οι αιτήσεις απορρίπτονται συλλήβδην. Οπως περιγράφει στο μπλογκ της η Αφροδίτη Αλ Σαλέχ, σύμβουλος του υφυπουργού Προστασίας του Πολίτη Σπ. Βούγια για θέματα μετανάστευσης, η οποία συνόδευσε τα μέλη της ΕΕΔΑ στους χώρους κράτησης (η περιήγηση έγινε ύστερα από συνεννόηση με τον υφυπουργό), «όταν επιτέλους απελευθερωθούν, οι Αρχές θα τους αποδώσουν το έγγραφο της διοικητικής απέλασης, με το οποίο τους επιτρέπεται να παραμείνουν στη χώρα για ένα μήνα, ένα εισιτήριο λεωφορείου με προορισμό την Αθήνα, κι ένα χάρτη του ιστορικού κέντρου της πόλης…».

Ο Ειδικός Χώρος Παραμονής Αλλοδαπών Βέννας στη Ροδόπη στεγάζεται σε ένα παλιό κτίριο του Αγροτικού Συνεταιρισμού. Εχει έξι θαλάμους κράτησης, σε κάθε έναν από τους οποίους συνωστίζονται 15-25 άτομα. Ο χώρος είναι απίστευτα βρώμικος, γεμάτος ποντίκια και κατσαρίδες – το καλοκαίρι γεμίζει φίδια. Οι κρατούμενοι έδειχναν στο κλιμάκιο της ΕΕΔΑ την ψώρα στα χέρια και το κορμί τους. «Μια φορά στις τρεις μέρες μας βγάζουν για ήλιο. Ξυραφάκι ένα για 4-5 άτομα. Εχω ένα μήνα να ξυριστώ», λέει ένας Κούρδος. Σε ένα από τα κελιά είναι έντονη η μυρωδιά καμένου. Είναι γιατί οι κρατούμενοι καίνε χαρτόνια για να ζεσταθούν και να κάνουν τσάι. Κάποιος παραπονέθηκε γιατί υποφέρει από άσθμα και ταλαιπωρείται από τις αναθυμιάσεις. «Ε, τότε, μην καίτε χαρτόνια», ήταν η απάντηση.

Σ΄ ένα κοντέινερ

Στη Βέννα, όπως και σε πολλά άλλα κέντρα κράτησης, νομαρχία και αστυνομία ρίχνουν ο ένας το μπαλάκι της ευθύνης στον άλλο. «Οι νομαρχίες δεν θέλουν να έχουν τα κέντρα κράτησης», λένε αστυνομικοί. «Δεν θέλουν τη βαβούρα. Κανονικά θα έπρεπε να αναλαμβάνει η νομαρχία τα έξοδα σίτισης και φροντίδας, αλλά δεν γίνεται σχεδόν ποτέ. Εχουν οδοντόβουρτσα. Αλλά αν έχουμε κάποιο πρόβλημα αργούν να το λύσουν. Π.χ. έσπασε μια βρύση και ήρθε υδραυλικός έπειτα από ένα εβδομάδα».

Το κέντρο κράτησης του Τμήματος Συνοριακής Φύλαξης Φερών Εβρου είναι ένα κοντέινερ δίπλα στο αστυνομικό τμήμα. Το ίδιο το Α/Τ στεγάζεται σε ένα ετοιμόρροπο τουρκικό διοικητήριο του 1890. «Μας πέφτει στο κεφάλι, αλλά δεν μπορούμε να το ανακαινίσουμε γιατί ανήκει στην Εφορεία Νέων Αρχαιοτήτων Ξάνθης», είπαν στα μέλη της ΕΕΔΑ οι αστυνομικοί. Εκεί κρατούνται 68 αλλοδαποί σε άθλια κατάσταση. «Η Νομαρχία είναι υπεύθυνη για τα είδη υγιεινής. Εχει κονδύλι αλλά δεν το κάνει συχνά. Δεν υπάρχουν διερμηνείς», λένε οι φύλακες. Συχνά ζητούν από τη Frontex συνδρομή. «Η FRONTEX όμως είναι για το φαίνεσθαι. Κάνουν καμιά πτήση με ελικόπτερο, αλλά τίποτα άλλο. Εμείς καμιά φορά τους στέλνουμε σε λάθος σημεία να ψάξουν για διακινητές, γιατί έχουμε και θέματα κατασκοπείας. Ξέρω εγώ τι θέλουν αυτοί και φωτογραφίζουν τα σύνορά μας; Εμείς εδώ αντί να κάνουμε τη δουλειά μας έχουμε καταντήσει νοσοκόμες, ψυχίατροι, κουβαλητές».

Το Τμήμα Συνοριακής Φύλαξης Τυχερού στον Εβρο στεγάζεται σε μια παλιά αποθήκη σιταριού της Ενωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών. Υπάρχουν δύο κελιά, στα οποία έχουν εγκατασταθεί κάμερες παρακολούθησης. Εδώ κρατούνται συνολικά 33 άτομα – κάποτε είχαν φτάσει τα 80. Οπως περιγράφουν τα μέλη της ΕΕΔΑ, δεν υπάρχει καθαρίστρια, ενώ ο γιατρός είναι ο ίδιος που καλύπτει τις Φέρες και τη Βέννα. Το αποχετευτικό σύστημα δε λειτουργεί με αποτέλεσμα να πλημμυρίζουν οι θάλαμοι με τα λήμματα και να λερώνονται τα στρώματα από τις ακαθαρσίες. Οι κρατούμενοι δεν προαυλίζονται. Σε ένα από τα κελιά κρατούνται δύο οικογένειες, συνολικά έξι παιδιά 3-16 ετών. Χρησιμοποιούσαν μια ληγμένη οδοντόκρεμα, δεν είχαν σαπούνια και σαμπουάν. Δύο από τα παιδιά είχαν σοβαρά δερματολογικά προβλήματα, ενώ μια γυναίκα είχε καλυμμένο το στόμα και τη μύτη της με μάσκα γιατί είχε δερματολογικό πρόβλημα στα χείλη.

Βόρεια της Ορεστιάδας, στον Χώρο Κράτησης Αλλοδαπών Φυλακίου Κυπρίνου κρατούνται σήμερα 254 αλλοδαποί. Είναι το πρώτο κέντρο στο οποίο οι κρατούμενοι βλέποντας την ομάδα της ΕΕΔΑ σκαρφαλώνουν στα κάγκελα των κελιών.

Κρατούνται σε ομάδες των 40-50. Οι περισσότεροι πλησιάζουν τους τρεις μήνες κράτησης. Ομάδα από 30-40 ανηλίκους κρατούνται σε ένα κελί. Κάποιοι είναι εκεί για 102 μέρες, άλλοι για 80. Ο προαυλισμός τους διαρκεί λίγα μόνο λεπτά την ημέρα, ενώ τα είδη προσωπικής υγιεινής είναι λιγοστά. Μια ομάδα επιμένει ότι η μόνη λύση γι΄ αυτούς είναι να αρχίσουν απεργία πείνας ή να καταπιούν γυαλιά. «Μόνο έτσι θα μας ακούσουν στα σοβαρά. Η ελευθερία μας είναι το πιο σημαντικό. Δεν τραβήξαμε τόσα για να έρθουμε από το Αφγανιστάν για να βρεθούμε πίσω από κάγκελα. Θέλουμε να πάμε στην Ευρώπη, στην Αγγλία. Και αν πεθάνουμε ένας-δύο, οι υπόλοιποι θα απελευθερωθούν».

Θίγεται κατάφωρα η ανθρώπινη αξιοπρέπεια

Η εικόνα ίδια παντού. Η αναφορά που συνέταξε η ΕΕΔΑ αποκαρδιωτική: Σε κανένα από τα Κέντρα Κράτησης, οι συνθήκες κράτησης δεν συνάδουν με τις προδιαγραφές χώρων κράτησης. «Ειδικά το οιονεί ΕΧΠΑ Βέννας και το Τμήμα Συνοριακής Φύλαξης Τυχερού βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση που θίγουν κατάφωρα τα θεμελιώδη συστατικά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και δεν είναι δεκτικά βελτίωσης», σημειώνεται. Από τους χώρους κράτησης απουσιάζουν κάθε είδους διακριτικά στοιχεία που να υποδηλώνουν την παρουσία δημόσιας υπηρεσίας. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει επαρκής φωτισμός, αερισμός και θέρμανση του χώρου. Γυναίκες, άνδρες και παιδιά κρατούνται συχνά μαζί. Σε κανένα κέντρο δεν υπάρχει δυνατότητα προαυλισμού, η σίτιση σε πολλές περιπτώσεις είναι ανεπαρκής, ενώ οι συνθήκες υγιεινής και η διανομή ειδών υγιεινής προς τους κρατούμενους είναι από ανεπαρκής έως ανύπαρκτη. Φυσικά, οι κρατούμενοι βρίσκονται σε πλήρη σύγχυση αναφορικά με τα δικαιώματά τους, το χρόνο κράτησής τους και ενημερώνονται ελλιπώς ως προς τις διαδικασίες ασύλου – δεν διατίθενται διερμηνείς. Τέλος, «ορισμένοι κατώτεροι αστυνομικοί έχουν απαξιωτική στάση απέναντι στους κρατούμενους. Αλλοι καλύπτουν τις δομικές ελλείψεις μέριμνας ανάλογα με το φιλότιμό τους».

Η ΕΕΔΑ βρίσκεται σε διαδικασία καταγραφής όλων των κέντρων κράτησης-φιλοξενίας σε όλη τη χώρα και σύντομα θα δημοσιεύσει σχετική έκθεση.

 

φωτογραφία: Kate Ausburn