Γραπτές παρατηρήσεις της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σχετικά με το Σχ/Ν «Ρυθμίσεις σωφρονιστικής νομοθεσίας, διατάξεις …. λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη».

Οι γραπτές παρατηρήσεις της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου προς τη Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης σχετικά με το Σχ/Ν «Ρυθμίσεις Σωφρονιστικής νομοθεσίας και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη»

Προς τους

κ. Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων,

κ. Υπουργό Προστασίας του Πολίτη,

κ. Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης

κ.κ. Ειδικούς Αγορητές και Αγορήτριες Κομμάτων

 

 

Απόψεις – Προτάσεις

Επί του Σχεδίου νόμου του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη

με τίτλο «Ρυθμίσεις σωφρονιστικής νομοθεσίας, διατάξεις για το Ταμείο Προνοίας Απασχολουμένων στα Σώματα Ασφαλείας και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη»

 

Σε συνέχεια της συνεδρίασης της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, στην οποία είχαμε την τιμή να συμμετάσχουμε την Παρασκευή, 4 Δεκεμβρίου 2020 και ώρα 10.00 πμ,  σας αναπτύσσουμε τις απόψεις που συνοπτικά ήδη εκθέσαμε

Α. Το εν λόγω νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή στην πιο κρίσιμη στιγμή κατά την οποία το σωφρονιστικό σύστημα μαστίζεται από τη μεγαλύτερη υγειονομική κρίση που έχει επισυμβεί στα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Είναι απορίας άξιο πως με δύο θανάτους κρατουμένων από κορωνοϊό και με τον πρώτο θάνατο υπαλλήλου εξωτερικής φρούρησης πριν τρεις μέρες και ταυτόχρονα, με εκατοντάδες νοσούντες κρατουμένους και υπαλλήλους, η κυβέρνηση δεν βρήκε την παραμικρή διάταξη για να αποσυμφορήσει τα καταστήματα κράτησης.

Παρότι μάλιστα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, διεθνείς φορείς και ο Ε.Ο.Δ.Υ, συστήνουν την αποστασιοποίηση των κρατουμένων, γιατί η νόσος εκδηλώνεται πιο θανατηφόρα σε κλειστούς χώρους. Η αποστασιοποίηση είναι αδύνατον να συμβεί σε συνθήκες ακραίου υπερπληθυσμού με 11.468 κρατουμένους και με χωρητικότητα μόλις 10.175 θέσεων στις φυλακές μας. Μάλιστα, η χώρα μας έχει το θλιβερό προνόμιο να ανήκει στις μόνες δύο ευρωπαϊκές χώρες, μαζί με τη Σουηδία, που εν μέσω πανδημίας αύξησαν -αντί να μειώσουν- το σωφρονιστικό πληθυσμό.

Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ), ήδη από τις 23-3-2020 με επιστολή της στους Υπουργούς Προστασίας του Πολίτη και Δικαιοσύνης είχε επισημάνει την αναγκαιότητα να εισαχθούν στη Βουλή διατάξεις αποσυμφόρησης των καταστημάτων κράτησης,  σταθμίζοντας τόσο τη δημόσια ασφάλεια όσο και τη δημόσια υγεία, όπως:

-Να απολυθούν υπό όρο άμεσα, με νομοθετική διάταξη, οι κρατούμενοι οι οποίοι θα συμπλήρωναν τον χρόνο έκτισης ποινής τους τους επόμενους τρεις μήνες

-Στα αδικήματα που δεν σχετίζονται με βία να αντικατασταθεί η κράτηση με κατ’ οίκον περιορισμό ή/και ηλεκτρονική επιτήρηση. Επισημαίνουμε ότι ευρύτατη χρήση του μέτρου αυτού γίνεται εδώ και χρόνια και ανεξαρτήτως έκτακτων συνθηκών από άλλες ευρωπαϊκές χώρες με ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα

-Για όσο διάστημα διαρκεί η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όλοι οι κρατούμενοι/ες ηλικίας 65 ετών και άνω, για τους οποίους δεν συντρέχουν στοιχεία ιδιαίτερης επικινδυνότητας, να εκτίουν την ποινή τους στην κατοικία τους

-Το ίδιο να ισχύσει και για τους κρατούμενους/ες που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, δηλαδή όσοι/ες πάσχουν από τα νοσήματα της παραγράφου 2 του άρθρου 105 ΠΚ, κατά παρέκκλιση της διάταξης αυτής, ή ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες υψηλού κινδύνου λόγω κορωνοϊού (π.χ. διαβητικοί).

Με τα μέτρα αυτά, η Πολιτεία θα είχε διασφαλίσει το θεμελιώδες αγαθό της ζωής και της υγείας και των κρατουμένων και των εργαζομένων και ταυτόχρονα θα είχε συμβάλει στο δύσκολο έργο της πρόληψης εξάπλωσης της πανδημίας.

Δυστυχώς δεν εισακουστήκαμε.

Σε αυτή την δεύτερη φάση της πανδημίας, όπου η εξάπλωση της νόσου είναι πιο ραγδαία και πιο θανατηφόρα, δεν αποτελεί πια πολιτική αστοχία ή αμεριμνησία η μη θεσμοθέτηση διατάξεων αποσυμφόρησης του σωφρονιστικού πληθυσμού.

Επανερχόμαστε στις άνω προτάσεις μας και προτείνουμε την κατάθεση τέτοιων διατάξεων ή όποιων άλλων ήθελε προτείνει το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη δια τροπολογιών του για την άμεση θωράκιση της ζωής και της υγείας υπαλλήλων και κρατουμένων στα καταστήματα κράτησης της χώρας.

 Β. Ως προς το σχέδιο νόμου επικεντρώνουμε το ενδιαφέρον μας πρωτίστως στις διατάξεις περί αδειών κρατουμένων και μεταγωγών στις αγροτικές φυλακές, που παρουσιάζουν αυξημένο δικαιωματικό ενδιαφέρον.

Ειδικότερα

Άρθρο 1

Επιχειρείται μία μεγάλη αυστηροποίηση των τυπικών προϋποθέσεων χορήγησης αδειών σε όσους έχουν καταδικαστεί πάνω από 10 έτη και σε όσους έχουν καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη, στο βαθμό που τουλάχιστον αυτή η κατηγορία κρατουμένων θα παίρνει πλέον άδεια λίγο πριν την αποφυλάκιση.

• Μέχρι τώρα, από το 1999 τουλάχιστον, οι προϋποθέσεις χορήγησης άδειας σε όσους έχουν καταδικαστεί σε πρόσκαιρη κάθειρξη ήταν ελαστικότερες και ίδιες ανεξαρτήτως ύψους ποινής. Άλλωστε, το ποιος θα πάρει άδεια το αποφασίζει, όπως προείπαμε, το αρμόδιο Συμβούλιο της φυλακής, με ατομική αξιολόγηση του κρατουμένου κατά την διάρκεια της κράτησής του.

Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση η αυστηροποίηση οφείλεται στον αριθμό αποδράσεων που έχουν λάβει χώρα

Η διάταξη δεν συνοδεύεται από ποσοτικά στοιχεία κατόπιν έρευνας αλλά κυρίως ουδόλως προκύπτει η σύνδεση της αποτελεσματικότητας του επιχειρούμενου μέτρου με την μείωση των αποδράσεων.

Μάλιστα, από τα στοιχεία που ανέφερε ο Συνήγορος του Πολίτη (2% παραβιάσεις αδειών) δεν δικαιολογείται η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου αδειών.

Ο τιμωρητικός χαρακτήρας των προτεινόμενων ρυθμίσεων ενισχύεται στην περίπτωση της παραγράφου 5 του ίδιου άρθρου όπου εκεί βλέπουμε αυθαίρετη μείωση των ημερών αδείας, σε όλες τις κατηγορίες κρατουμένων, χωρίς να αιτιολογείται.

 

Το Συμβούλιο της Ευρώπης μας λέει ότι 1) όπου είναι γνωστό ότι οι κρατούμενοι πρόκειται να εκτίσουν μακροχρόνιες ποινές, πρέπει να υπάρξει ένα πλάνο έκτισης τους ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι βλαβερές συνέπειες του εγκλεισμού και 2)  Η διαχείριση της κράτησης πρέπει να γίνεται με τρόπου που να διευκολύνεται η επανένταξη στην ελεύθερη κοινωνία….οι κρατούμενοι μία μέρα θα επιστρέψουν τελικά στην κοινότητα. Ως εκ τούτου η ζωή στην φυλακή πρέπει να οργανωθεί λαμβάνοντας υπόψη αυτό. Επομένως, η προληπτική προετοιμασία για την απόλυσή τους θα πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή της κράτησής τους» (σελ 7,  Αναθεωρημένοι Κανόνες και Παρατηρήσεις στην Σύσταση CM / REC (2006) 2 της Επιτροπής των Υπουργών σχετικά με τους Ευρωπαϊκούς κανόνες για τις φυλακές, 2018).

Η διασφάλιση της επικοινωνίας με το εξωτερικό περιβάλλον είναι στοιχείο sine qua non και η συγκεκριμένη διάταξη εμφανίζει τιμωρητικό και όχι σωφρονιστικό χαρακτήρα.

 

Άρθρο 3

Αυστηροποιούνται οι προϋποθέσεις μεταγωγής στην αγροτική φυλακή και συνδέονται απόλυτα, με την προηγούμενη χορήγηση άδειας, ανά κατηγορία, όπως διαμορφώνεται με το άρθρο 1. Οι προϋποθέσεις γίνονται όχι μόνο αυστηρότερες  από το μέχρι τώρα ισχύον πλαίσιο (μεταγωγή στις αγροτικές φυλακές, μέχρι 10 έτη ποινής χωρίς προϋπόθεση προηγούμενης άδειας) αλλά πολύ αυστηρότερες της ΥΑ 81063/2014 του τότε Υπουργού Αθανασίου. Σύμφωνα με την εν λόγω απόφαση, διευρύνθηκαν οι προϋποθέσεις μεταγωγής και ήταν δυνατή η μεταγωγή σε αγροτική φυλακή κρατουμένων με ποινή φυλάκισης μέχρι 7 έτη, χωρίς να έχουν λάβει προηγουμένως άδεια.

 

Στο πλαίσιο κοινοβουλευτικού ελέγχου το 2014, ο τότε Υπουργός απάντησέ (907/19.12.2014) ότι η τότε διεύρυνση των προϋποθέσεων μεταγωγής στις αγροτικές φυλακές έγινε για λόγους αποσυμφόρησης των καταστημάτων κράτησης της χώρας αλλά και για την ενίσχυση του μοντέλου των Αγροτικών Φυλακών. Στόχοι ορθοί.

Σήμερα είναι απορίας το τί ακριβώς έχει αλλάξει από τότε, μάλλον τίποτα από τα δύο.

Ποιος αριθμός κρατουμένων θα απομείνει τελικά προκειμένου για να μεταχθεί στις αγροτικές φυλακές, πριν την αποφυλάκισή του; Το μοντέλο των αγροτικών φυλακών φαίνεται να εγκαταλείπεται.

Δεν προκύπτει τεκμηρίωση για την αναγκαιότητα, τη προσφορότητα και τη σκοπιμότητα της ρύθμισης, γεγονός που την καθιστά αυθαίρετη.

Η κυβέρνηση εδώ συνδέει, με τρόπο πρόχειρο, λανθασμένο και επικίνδυνο, την υψηλή επικινδυνότητα των κρατουμένων με το ύψος της ποινής.

 

Κατά τα λοιπά και εφόσον το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη εμμένει στις άνω διατάξεις, είναι τουλάχιστον αναγκαίο να εξασφαλιστεί νομοθετικά προς αποφυγή διαφορετικών ερμηνειών, ότι οι κρατούμενοι που ήδη λαμβάνουν άδειες ή έχουν μεταχθεί σε αγροτικές φυλακές, δεν θα απολέσουν τα δικαιώματά τους λόγω αλλαγής του νομοθετικού πλαισίου.

 

Τέλος, ειδικού σχολιασμού κατά τη γνώμη μας χρήζει το:

 

Άρθρο 8

Αύξηση οργανικών θέσεων μόνιμου προσωπικού στη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη

 

Η Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής με το παρόν νομοσχέδιο γίνεται μία ισχυρή Σωφρονιστική Υπηρεσία άλλων εποχών η οποία όχι απλά απομακρύνεται αλλά διαχωρίζεται απόλυτα, θέσει και φύσει πλέον από τον θεμελιώδη στόχο της αντεγκληματικής πολιτικής σε κάθε σύγχρονο κράτος δικαίου, που δεν είναι άλλος από την ομαλή επανένταξη των κρατουμένων και μέσω αυτής και την πρόληψη του εγκλήματος.

Η αρχή βεβαίως έγινε με την μεταφορά της Γραμματείας στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Η ενέργεια αυτή είναι απολύτως αντίθετη στο μοντέλο των σύγχρονων ευρωπαϊκών χωρών που παραδοσιακά αναθέτουν την αντεγκληματική πολιτική στην αρμοδιότητά του Υπουργείου Δικαιοσύνης, το οποίο έχει αντίστοιχη εξοικείωση και εύλογα εγγενή αντανακλαστικά προς μία προσέγγιση του σωφρονιστικού συστήματος υπό όρους δικαιοσύνης, προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στόχευσης στην κοινωνική επανένταξη.

Η ενίσχυση της άνω Γενικής Γραμματείας με 130 επιπλέον των υφισταμένων οργανικών θέσεων γεννά απορίες για το αν πράγματι εξυπηρετεί την λειτουργική αποτελεσματικότητα ή την αλυσιτελή διόγκωση της δομής.

Σε εποχές μάλιστα πανδημίας εκφράζουμε την απορία πως δεν διατίθεται μια θέση λ.χ. ιατρού λοιμοξιωλόγου σε καθένα από τα 34 καταστήματα κράτησης και επικεντρώνεται το ενδιαφέρον του αρμόδιου υπουργείου μόνον στην σύσταση επιτελικών θέσεων.

Στην διάθεσή σας για κάθε διευκρίνιση ή πληροφορία.-

Με εκτίμηση,

Για το ΔΣ ΕλΕΔΑ

Ο Πρόεδρος

Γιάννης Φ. Ιωαννίδης