Γιατί καταρρέει (και) το σωφρονιστικό στην Ελλάδα

Την τελευταία δεκαετία έγιναν 2 φορές νομοθετικές παρεμβάσεις για τη βελτίωση και επιτάχυνση της διοικητικής δικαιοσύνης (2008, 2010), 2 φορές για τη βελτίωση και επιτάχυνση της πολιτικής δικαιοσύνης (2001, 2011) και 2 φορές για τη βελτίωση και επιτάχυνση της ποινικής δικαιοσύνης (2003, 2010).
Το αποτέλεσμα αυτών των παρεμβάσεων όχι απλώς δεν ήταν το αναμενόμενο, αλλά κατά κοινή ομολογία η κατάσταση στην απονομή δικαιοσύνης έχει αγγίξει το όριο της αρνησιδικίας. 

Σε βάρος της Ελλάδας υπάρχει πλέον απόφαση-πιλότος του Ευρωπαικού Δικαστηρίου, που σημαίνει ότι η χώρα πληρώνει ετησίως εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σε αποζημιώσεις για τις καθυστερήσεις.

Η εν τοις πράγμασι ακύρωση του δικαιώματος πρόσβασης στη δικαιοσύνη σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα που ωθεί στην αυτοδικία, στην ατιμωρησία, στο παρακράτος.

Την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει 4 απόπειρες αποσυμφόρησης των φυλακών (2005, 2008, 2009, 2010). Η επικείμενη είναι η 5η κατά σειρά. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα οι ελληνικές φυλακές να έχουν, με βάση τα στοιχεία του Υπ. Δικαιοσύνης, 3.000 παραπάνω από τη χωριτικότητά τους κρατούμενους σε συνθήκες εξευτελιστικές. Κατά παραδοχή του ίδιου του Υπ., 4.400 κρατούμενοι είναι για παράβαση του Ν. Περί ναρκωτικών, χώρια όσοι κρατούνται για διάπραξη άλλων αδικημάτων (κλοπές, ληστείες) που τέλεσαν λόγω της τοξικομανίας τους. 

Οι κατά καιρούς αποσυμφορήσεις των φυλακών ελάχιστα έχουν συμβάλλει συνεπώς στην πραγματική και μακροχρόνια αποσυφμόρηση των φυλακών. Ένας βασικός λόγος είναι ότι το γεγονός ότι κάποιοι για ένα χρονικό διάστημα διευκολύνονται να βγουν, δεν σημαίνει ότι κάποιοι άλλοι σταματάνε να μπαίνουν, όχι μόνο γιατί το έγκλημα δεν σταματάει αλλά γιατί τίποτα δεν αλλάζει επί της ουσίας. 

Αντίθετα, με τις αποσυμφορήσεις δημιουργείται η αίσθηση αποσπασματικών και χαριστικών ρυθμίσεων, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται σε μία άλλη προσέγγιση του εγκλήματος και της ποινής, του μικροαδικηματία, σε επανεκτίμηση της κοινωνικής απαξίας κάποιων πράξεων και της οριστικής ρύθμισης ζητημάτων. Οι εκάστοτε νομοθετικές παρεμβάσεις στοχεύουν απλώς στο να μειωσουν πρόσκαιρα τον κόσμο στις φυλακές. Δεν έχουν καμία στρατηγική και δεν ανταποκρίνονται σε καμία κοινωνική ανάγκη. Έτσι, εκτός από τους αυτούς που εντελώς τυχαία θα προλάβουν ή θα μπορέσουν να ευεργετηθούν σε μία δεδομένη χρονική στιγμή, δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα, αντίθετα, κουβαλάνε ένα αρνητικό ιδεολογικό φορτίο: αυτό που μένει στους δικαστές είναι ότι τελικά «όλοι βγαίνουν αργά ή γρήγορα άρα μπορουν να φάνε και κάποια χρόνια παραπάνω» κι αυτό που μένει στην κοινωνία είναι ότι «κανείς δε μένει μέσα/βγάζουν έξω τους εγκληματίες/χαρίζουν ποινές/άρα δεν είναι και τίποτα σπουδαίο η φυλακή.

Η λογική της αποσυμφόρησης βασίζεται στην παύση εκκρεμών ποινικών διώξεων, σε παραγραφές, στη μετατροπή ποινών σε χρήμα και άλλα ευκαιριακά μέτρα με το σκεπτικό ότι αυτές οι πράξεις πια δεν έχουν κοινωνική απαξία ή δεν αξίζει να επισύρουν πλέον τη φυλάκιση. Αλλά αν αυτός είναι λόγος, τότε πρέπει γίνουν νομοθετικές παρεμβάσεις  με στόχο:  μειώσεις των πλαισίων ποινών που στη χώρα μας είναι τεράστια (5-20 χρόνια),(6 μην-5 ετη), αποποινικοποίηση πράξεων, σε εναλλακτικές μορφές έκτισης ποινών, σε νομοθετικές πρωτοβουλίες όπως αυτή των ναρκωτικών, σε νομοθετική μείωση του χρόνου προσωρινής κράτησης κτλ.

Η σύγκρουση μεταξύ κυβερνώντων και αντιπολιτευόμενων ή μεταξυ συγκυβερνώντων, όπως εν προκειμένω, για την αποσυμφόρηση είναι λάθος μάχη. Η μάχη πρέπει να είναι για την ψήφιση του Ν. Για τα Ναρκωτικά κι άλλους παρόμοιους.