Ποιος θυμάται τα δικαιώματα των κρατουμένων;
H ΕλΕΔΑ έχει τοποθετηθεί επανειλημμένα σχετικά με την αδιέξοδη πορεία της σωφρονιστικής πολιτικής στην Ελλάδα. Έχει προσπαθήσει με όλα τα μέσα που διαθέτει να επισημάνει προς κάθε κατεύθυνση και, ιδίως προς την εκάστοτε κυβέρνηση, ότι η εντεινόμενη αθλιότητα του σωφρονιστικού συστήματος συνιστά συστηματική παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των κρατουμένων: συστηματική παραβίαση που πλήττει καίρια τη διεθνή εικόνα της Ελλάδας και δημιουργεί ερωτηματικά για την ποιότητα του πολιτεύματός της.
Η Έκθεση της Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης για την κατάσταση στις ελληνικές φυλακές (9/2022) ήλθε ως επίσημη διεθνής επιβεβαίωση της απόκλισης του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος από τον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό. Η χώρα εδώ και δύο δεκαετίες αρνείται να συμμορφωθεί με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και αξίες στη μεταχείριση των κρατουμένων και βρίσκεται για δεύτερη φορά μετά το 2011 προ των πυλών μιας νέας ταπεινωτικής δημόσιας δήλωσης από την CPT. Υπενθυμίζεται ότι τέτοια δήλωση έχει γίνει συνολικά μόλις δέκα φορές από το 1992 έως σήμερα και σε βάρος μόνον πέντε χωρών (Τουρκία, Ρωσία, Βουλγαρία, Βέλγιο και Ελλάδα). Ωστόσο, τα αρμόδια Υπουργεία και οι υπηρεσίες μοιάζουν να κινούνται σε ακριβώς αντίθετη πορεία, καθώς οι θεσμικές πρωτοβουλίες των τελευταίων ετών φαίνονται να εξαντλούνται σε δημαγωγικού τύπου ευκαιριακές «αυστηροποιήσεις» ποινών και εξαγγελίες για την περιστολή δήθεν καταχρηστικώς ασκουμένων δικαιωμάτων. Οι νομοθετικές αλλαγές στον Σωφρονιστικό Κώδικα (2022) είναι απλώς το θλιβερό επιστέγασμα μιας αντίληψης που επίμονα συντηρεί το αδιέξοδο στη σωφρονιστική πραγματικότητα.
Έτσι, στην πιεστική υπόδειξη που η CPT ζητά από τη χώρα μας να αποφασίσει επιτέλους τί σωφρονιστικό σύστημα θέλει, η κυβέρνηση δείχνει να έχει ήδη εμπράκτως απαντήσει. Γιατί η στάση που τηρεί και, κυρίως, η επίμονη παράλειψη να λάβει αποφασιστικά μέτρα αποφόρτισης των φυλακών και βελτίωσης της εκεί διαβίωσης (εναλλακτικά της κράτησης μέτρα, επαφή με την οικογένεια, εκπαίδευση, επιμόρφωση, δυναμική ασφάλεια, επανένταξη, κ.ο.κ) φαίνεται να πιστοποιούν ότι η χώρα μας προτιμά ένα παραδοσιακό όσο και παρωχημένο αστυνομοκρατικό και τιμωρητικό μοντέλο.
Στο πλαίσιο αυτό τα δικαιώματα των κρατουμένων ηχούν πλέον σχεδόν σαν κακό αστείο. Και για αυτό η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο την κυβέρνηση της χώρας και τα αρμόδια όργανα της σωφρονιστικής διοίκησης αλλά και, από καιρό ήδη, την ελληνική δικαιοσύνη: οι τεράστιες καθυστερήσεις και οι αναιτιολόγητες απορρίψεις αιτημάτων από εισαγγελείς, συμβούλια και δικαστήρια έχουν οδηγήσει αναμενόμενα σε απόγνωση τους/ις κρατούμενους/ες και τις οικογένειές τους. Η επιδεικτική μάλιστα παράλειψη των αρμοδίων Υπουργείων να ενισχύσουν το πιο κουρασμένο και απαξιωμένο παρά ποτέ προσωπικό των φυλακών έχει δημιουργήσει πλέον ένα εκρηκτικό μίγμα έτοιμο ανά πάσα στιγμή να αναφλεγεί.
Ήδη ένας σημαντικός αριθμός κρατουμένων σε ολόκληρη τη χώρα αρνείται συσσίτιο σε ένδειξη στοιχειώδους διαμαρτυρίας για τη διαιώνιση της απελπιστικής κατάστασης των ελληνικών φυλακών. Η ΕλΕΔΑ δηλώνει τη συμπαράστασή της στον ειρηνικό αγώνα των κρατουμένων για την ικανοποίηση των ευλόγων αιτημάτων τους. Στο πλαίσιο αυτό επαναφέρει τις προτάσεις της (ενδεικτικά: προτάσεις από τον κύκλο συζητήσεων για τα δικαιώματα των κρατουμένων ) και ζητά την άμεση επανεξέταση των προβληματικών ρυθμίσεών του νέου Σωφρονιστικού Κώδικα (Γραπτές παρατηρήσεις της ΕλΕΔΑ στο σχέδιο νόμου – 7/2022).
Φωτογραφία: Γιάννης Παντελίδης (2022), Ουδέτερη Ζώνη, University Press
