Έκδοση των 8 Τούρκων: ώρα ευθύνης για την ελληνική Δικαιοσύνη

Δημιούργησαν δημοκρατική παράδοση στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης τα κινήματα κατά της έκδοσης εκζητούμενων προσώπων. Η αλληλεγγύη αυτή εκδηλώθηκε επανειλημμένα και συχνά έφερε αποτελέσματα αναντίστοιχα προς την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ της χώρας μας και της εκάστοτε προς έκδοση χώρας. Η περίπτωση των 8 Τούρκων έχει πολλές διαφορές. Ωστόσο χαίρομαι που η σημερινή συνέντευξη τύπου υποδηλώνει και πάλι μια τέτοια κινητοποίηση.

Σκέφτομαι πως αν δεν υπήρχε σε εξέλιξη το προσφυγικό, η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία θα τραβούσε περισσότερο το ενδιαφέρον των ΜΜΕ και το δημόσιο ενδιαφέρον. Πρόκειται για μείζονα κρίση δικαιωμάτων, για ραγδαία καθίζηση του κράτους δικαίου και των θεσμικών εγγυήσεων. Με κάποιον περίεργο τρόπο όμως, η έκδοση των 8 στη σκέψη κάποιων συνδέεται με το προσφυγικό. Σαν μια συζήτηση που δεν πρέπει να ανοίξει γιατί θα κλονίσει το κυρίαρχο αφήγημα για την Τουρκία ως ασφαλή χώρα. Όμως η έκδοση δεν αφορά τις ροές προσφύγων, δεν αφορά τις επιστροφές. Αφορά πρωτίστως θεμελιώδεις αρχές του δικού μας κράτους δικαίου.

Σκοπός μας δεν είναι να αμφισβητήσουμε το κυριαρχικό δικαίωμα της τουρκικής κυβέρνησης να προστατεύσει τη νομιμότητα. Εξάλλου η επιβολή του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης από αρκετές πλευρές κρίθηκε δικαιολογημένη ως αναγκαία. Η εφαρμογή όμως, με τους συγκεκριμένους όρους, ενός διαρκώς παρατεινόμενου καθεστώτος έκτακτης ανάγκης απομακρύνεται από τον διακηρυγμένο στόχο της, την αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας, και προκαλεί πολλαπλά ρήγματα στο πλαίσιο προστασίας των δικαιωμάτων. Ως εκ τούτου, δεν ενδιαφέρει ο βαθμός εμπλοκής των εκζητουμένων στην απόπειρα πραξικοπήματος, ενδιαφέρει μόνο η τύχη τους αν βρεθούν απέναντι στις αρχές, αστυνομικές και δικαστικές της Τουρκίας. Η κινητοποίησή μας δεν υποκρύπτει συμπάθεια ή ανοχή προς φορείς αντιδημοκρατικής εκτροπής, διατρανώνει την πίστη στη διεθνή νομιμότητα.

Η κατάσταση στην Τουρκία είναι γνωστή. Εκτός από τα δημοσιεύματα και τις μαρτυρίες έχουμε σειρά από τεκμηριωμένες εκθέσεις διεθνών οργανισμών και οργανώσεων. Ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια, Νιλς Μέλζερ, μετά από επίσκεψη στη χώρα, διαπίστωσε πως οι τουρκικές αρχές δημιούργησαν ένα περιβάλλον που «ευνοούσε τα βασανιστήρια» μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου, οι ωμότητες ήταν «διαδεδομένες» στο διάστημα που ακολούθησε.

Θυμίζουμε πως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου κηρύχτηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και εκδόθηκαν διατάγματα που επιτρέπουν μεταξύ άλλων την παράταση της προσωρινής κράτησης μέχρι και 30 ημέρες – μάλιστα, τις πρώτες πέντε ημέρες μπορεί κάποιος να κρατείται χωρίς να έχει επαφή με δικηγόρο. Στην πράξη το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο περιορίζεται με πολλούς τρόπους. Δεν είναι ελεύθερη η επιλογή συνηγόρου, στοχοποιούνται και οι ίδιοι οι δικηγόροι, περιορίζεται το δικαίωμα των κρατουμένων να έχουν εμπιστευτική συνομιλία με τους δικηγόρους τους. Αντίστοιχες είναι οι διαπιστώσεις μεγάλων οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία και το Human Rights Watch.

Επιπλέον, χρησιμοποιείται εργαλειακά η απειλή επαναφοράς της θανατικής ποινής. Είναι μάλιστα κοινωνικά εξαχρειωτικός ο τρόπος που επισείεται αυτή η απειλή, καθώς συνδέεται πάντα με την έξαψη του πάθους μιας «μεγάλης πλειοψηφίας που ζητά να εκτελεστούν οι προδότες».

Η έκδοση λοιπόν των 8 σε αυτή τη χώρα και σε αυτή τη συγκυρία δεν έχει να κάνει μόνο με την Τουρκία. Έχει να κάνει κυρίως με το δικό μας κράτος δικαίου.

Απευθύνομαι στο έλληνα δικαστή που καλείται να σταθμίσει με βάση τη συνείδησή του και όχι με ασαφείς επικλήσεις του εθνικού συμφέροντος. Καλείται να προστατεύσει το κράτος δικαίου που δεν ανέχεται δικαστήρια από δικαστές αμφίβολων εγγυήσεων ανεξαρτησίας, καταρράκωση του τεκμηρίου αθωότητας, παρεμπόδιση της πρόσβασης σε δικηγόρο, πιθανότητα θανατικής ποινής και βεβαιότητα απάνθρωπης μεταχείρισης κατά την κράτηση. Πιστεύω πως η ελληνική Δικαιοσύνη έχει το σθένος και τη σωφροσύνη να «όχι» στην έκδοση των προσώπων αυτών. Όχι επειδή μας είναι συμπαθή ή για λόγους εθνικού γοήτρου, αλλά επειδή δεν νοείται ελληνικό δικαστήριο, δηλαδή ευρωπαϊκό δικαστήριο, να τους εκδώσει. Είμαι αισιόδοξος πως η απόφαση θα είναι η επιθυμητή. Και πρέπει η Δικαιοσύνη να αναλάβει το βάρος της απόφασης αυτής. Αλλά δεν ξεχνώ πως ακόμα και στην απευκταία περίπτωση που ο Άρειος Πάγος αποφασίσει την έκδοση, είναι η κυβέρνηση και ο Υπουργός Δικαιοσύνης που τελικά θα αποφασίσει. Και ειλικρινά δε μπορώ να φανταστώ ότι υπουργός αυτής της κυβέρνησης θα εξέδιδε στη σημερινή Τουρκία τους 8 εκζητούμενους.

Κωστής Παπαϊωάννου, τέως Γενικός Γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Υπ. Δικαιοσύνης.